Μυθιστόρημα κατασκοπείας
Μια παλιά υπόθεση, τόσο επίκαιρη
Ένα μυθιστόρημα κατασκοπείας του 1968, που θα μπορούσε να γραφτεί σήμερα
Συγγραφέας: Τζον Λε Καρέ
Εκδόσεις: Καστανιώτη
Μετάφραση: Ιλάειρα Διονυσοπούλου
Σελίδες: 496
Της Χρυσας Σπυροπουλου
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_civ_2_14/07/2013_526500
Αναμφίβολα το μυθιστόρημα «Μια μικρή γερμανική πόλη» (1968) είναι ένα από τα καλύτερα έργα του Τζον Λε Καρέ (Αγγλία, 1931-), το οποίο μπορεί να σταθεί δίπλα στο εμβληματικό «Ο κατάσκοπος που γύρισε από το κρύο» (1963), βιβλία που ανήκουν στην πρώτη και άκρως επιτυχημένη περίοδο του συγγραφέα.
Ο Τζον Λε Καρέ, άλλωστε, υπηρέτησε για ένα διάστημα στην περίφημη ΜΙ6 και γνώριζε καλά τις φωτεινές και σκοτεινές διαδρομές των κατασκόπων, ενώ δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις κατά τις οποίες παρατηρούνται έμμεσες ή και σαφείς αναφορές στα έργα του σε πραγματικά πρόσωπα και γεγονότα. Το χαρακτηριστικό στοιχείο που τον ξεχωρίζει από άλλους συγγραφείς του είδους, όπως τον Ιαν Φλέμιγκ, είναι η διεισδυτική ματιά του, η εμμονή του να μην παραμένει μόνο στον χώρο της περιπέτειας, αλλά να εισχωρεί σε ανθρώπινες καταστάσεις, να περιγράφει και να αναπαριστά σύνθετους κοινωνικούς και πολιτικούς τύπους, κάτι που τον φέρνει πιο κοντά -με πολλές, ωστόσο, διαφορές- στον Γκράχαμ Γκρην, τον συγγραφέα του μυθιστορήματος, μεταξύ άλλων, «Ο τρίτος άνθρωπος».
Και εκεί που λέγαμε ότι το θέμα «κατασκοπεία», όπως το γνωρίζαμε, έχει τελειώσει λόγω της προόδου της τεχνολογίας, ήρθαν, πρόσφατα, δύο-τρεις τουλάχιστον περιπτώσεις στο φως να μας διαψεύσουν και να τονίσουν ότι τα μηχανήματα δεν υποκαθιστούν τον ανθρώπινο παράγοντα και ότι οι ανταγωνισμοί, ακόμα και ανάμεσα στους συμμάχους, θα κινητοποιούν τα αντανακλαστικά της «περιέργειας» και των κινήτρων για παρακολούθηση. Κι αυτός είναι ένας από τους λόγους που καθιστά το έργο του Τζον Λε Καρέ επίκαιρο, και ακόμα περισσότερο το «Μια μικρή γερμανική πόλη», στο οποίο θίγονται πολλά ευρωπαϊκά ζητήματα, όπως η ένταξη χωρών στην ΕΟΚ, νεοναζιστικά κινήματα, η στάση των ισχυρών απέναντι στους «άλλους» κ.ά.
Η ιστορία του μυθιστορήματος εκτυλίσσεται στα τέλη της δεκαετίας του ’60, όταν ο Ψυχρός Πόλεμος βρισκόταν στο αποκορύφωμά του λόγω του πολέμου στο Βιετνάμ, στην πρωτεύουσα της Δυτικής Γερμανίας, τη Βόννη, η οποία περιγράφεται ως μία μουντή και θλιβερή πόλη στην πρώτη κιόλας σελίδα του βιβλίου. Αναφορές γίνονται, όμως, και στο Λονδίνο, την Κολωνία και το Αννόβερο, σε πόλεις της Γερμανίας, όπου την εποχή εκείνη οι διαδηλώσεις και οι ταραχές ήταν συχνό φαινόμενο και το αίτημα για την επανένωση των δύο Γερμανιών αυτονόητο και επιτακτικό.
Εύθραυστες ισορροπίες
Στη Βόννη, λοιπόν, εξαφανίζεται ένας κατώτερος υπάλληλος της βρετανικής πρεσβείας, και μαζί μ’ αυτόν εξαφανίζονται και άκρως απόρρητοι φάκελοι. Αμέσως το Λονδίνο στέλνει έναν ικανό αξιωματικό στη Γερμανία, για να ερευνήσει την υπόθεση και να ανακαλύψει τι κρύβεται πίσω από αυτήν την εξαφάνιση. Την περίοδο που χάνονται τα ίχνη του, οι μεγάλες πόλεις της Γερμανίας, όπως και η Βόννη, συνταράσσονται από τις πολυπληθείς αντιαμερικανικές και αντιβρετανικές διαδηλώσεις που πραγματοποιούνται από φοιτητές και μέλη νεοναζιστικού κόμματος το οποίο ιδρύθηκε από τον βιομήχανο Κάρφελντ, συνεργάτη των Ναζί κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Πιθανόν, ο συγγραφέας, με τις αναγωγές του στον Κάρφελντ, να υπονοεί κάποιους Γερμανούς πολιτικούς, οι οποίοι είχαν κατηγορηθεί για συνεργασία με το ναζιστικό κόμμα πριν από την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Ωστόσο, τις ημέρες εκείνες, οι διαπραγματεύσεις για την είσοδο της Μεγάλης Βρετανίας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, βρίσκονται εν εξελίξει και οι ισορροπίες ανάμεσα στις χώρες που την συγκροτούν είναι εύθραυστες. Από τη μια οι Γερμανοί δεν επιθυμούν να πληρώνουν για τους άλλους, από την άλλη οι Βρετανοί επιδιώκουν να περισώσουν την αξιοπρέπειά τους μετά τη συρρίκνωσή τους, ενώ υφέρπει η αιώνια διαμάχη ανάμεσα στους Αγγλοσάξωνες και τους Γερμανούς, όπως και οι «ανίερες» και πρόσκαιρες συμμαχίες, οι ισορροπίες του τρόμου.
Το μυθιστόρημα αυτό, αν και γράφτηκε το 1968, περιέχει εικόνες από το παρόν και το μέλλον, ενώ συνδυάζει το μυστήριο, τις ατμοσφαιρικές περιγραφές, την πολιτική και τον αντίκτυπό της στην κοινωνία, την ένταση, τους ολοκληρωμένους χαρακτήρες, την αριστοτεχνικά δοσμένη εξέλιξη της ιστορίας, το έξυπνο και γεμάτο υπονοούμενα τέλος.