είναι νωρίς στον κόσμο αυτό, μ’ ακούς
δεν έχουν εξημερωθεί τα τέρατα, μ’ ακούς
Ο. Ελύτης
Στις 6 Φεβρουαρίου του 1945 ένας από τους ευγενέστερους, όσο και ηρωικούς, εκπροσώπους των Ευρωπαϊκών Γραμμάτων, ο Γάλλος Ρομπέρ Μπραζιγιάκ, εκτελέστηκε, μετά την καταδίκη του για «εσχάτη προδοσία». Κλάσματα δευτερολέπτου πριν να αντηχήσουν οι ριπές που ντρόπιασαν ένα ολόκληρο έθνος, ο Γάλλος λογοτέχνης φώναξε με δύναμη και πίστη «Ζήτω η Γαλλία!»
Το «έγκλημα» του Ρομπέρ Μπραζιγιάκ ήταν το φρόνημά του και οι απόψεις που εξέφρασε για φλέγοντα ζητήματα της εποχής του και κυρίως το ότι από ένα χρονικό σημείο και μετά τάχθηκε υπέρ της συνεργασίας της Γαλλίας με τη Γερμανία προσδοκώντας από μία τέτοια συνεργασία την Αναγέννηση της Ευρώπης σε πολιτικό αλλά και πολιτιστικό επίπεδο. Δεν ήταν ο μόνος άλλωστε. Σ’ αυτό ρεύμα που συνετάραξε την Ευρώπη συμμετείχαν ήρωες του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ακραιφνείς πατριώτες και κάποιοι από τους κορυφαίους λογοτέχνες και καλλιτέχνες της Ευρώπης του προηγούμενου αιώνα, αλλά και ο Αμερικανός Έζρα Πάουντ, πιο «ευρωπαϊστής» και από τους Ευρωπαίους. Δυστυχώς, το γεγονός ότι όλοι αυτοί είχαν «διαφορετικές» θέσεις και ιδέες από αυτές που επικράτησαν τελικά, αντί να γίνει, πρώτα απ’ όλα, αποδεκτό και ακολούθως να μελετηθεί, πολεμήθηκε ποικιλοτρόπως: δια της διώξεως, της φυλακίσεως, της εκτελέσεως, του διασυρμού αλλά και της αποσιωπήσεως… Στην περίπτωση του Μπραζιγιάκ χρησιμοποιήθηκαν όλα τα μέσα: δίωξη, εκβιαστική σύλληψη της μητέρας του, εγκλεισμός του στη φυλακή, δίκη, καταδίκη σε θάνατο, εκτέλεση! Και μετά έως σήμερα: αποσιώπηση, πολλές φορές και συκοφάντηση! Σε βιογραφίες και αναφορές στον Μπραζιγιάκ, όποιος κι αν είναι ο συντάκτης, είναι σπάνιο να μην διαβάσουμε ότι επρόκειτο για έναν από τους μεγαλύτερους λογοτέχνες της Γαλλίας αλλά και της Ευρώπης (κι ενώ πέθανε πολύ νέος, 36 σχεδόν ετών). Όμως το έργο του δεν γίνεται γνωστό, τα βιβλία του δεν εκδίδονται, είναι δύσκολο να βρεις ακόμη και σε βιβλιοθήκες τα άρθρα του, συχνά για να αποκτήσεις πρόσβαση σε αυτά απαιτείται ειδική άδεια, η οποία δίνεται κατ’ εξαίρεση και έχει άμεση σχέση με το τι θέλει κανείς να γράψει γι’ αυτόν! Έτσι, αν η εκτέλεσή του είναι ντροπή και έγκλημα για τη Γαλλία, η αποσιώπησή του είναι ντροπή και έγκλημα για όλην την Ευρώπη: τη μεταπολεμική Ευρώπη που στέκεται ακόμη αμήχανη, ντροπιασμένη, δειλή και ένοχη μπροστά στο μεγαλείο λογοτεχνών όπως ο Μπραζιγιάκ, ο Σελίν, ο Έζρα Πάουντ, ο Κνουτ Χάμσουν, ο Γιούνγκερ, ο Ντριέ Λα Ροσέλ, η Σίτσα Καραϊσκάκη και άλλοι….
Ο Μπραζιγιάκ, λοιπόν, δεν καταδικάστηκε και εκτελέστηκε παρά για τις απόψεις του. Κι ακόμη σήμερα σε μια εποχή που η ελευθερία της έκφρασης θεωρείται ύψιστο ιδανικό, το όνομά του δεν έχει αποκατασταθεί. Ίσως γιατί «είναι νωρίς μέσα στον κόσμο αυτό», ίσως γιατί ακόμη «δεν έχουν εξημερωθεί τα τέρατα».
Και μια μοιραία σύμπτωση, νοήμων ίσως, όπως θα ‘λεγε κι ο Γιουνγκ: Ο Μπραζιγιάκ εκτελέστηκε ακριβώς 11 χρόνια μετά την αιματηρή εξέγερση Γάλλων πατριωτών στο Παρίσι, μια εξέγερση στην οποία συμμετείχε κι ο ίδιος και η οποία είχε ως κατάληξη τη δολοφονία 22 ατόμων από τους εξεγερμένους. Μια εξέγερση η οποία ήταν πολύ σημαντική για την εποχή της και η οποία επίσης έχει αποσιωπηθεί. Πρέπει να γίνει ιδιαίτερη αναφορά ότι ένας από τους εξεγερμένους που δολοφονήθηκαν ήταν Έλληνας, ο Cambo Costa, 42 ετών, που ζούσε στο Παρίσι, ήταν μουσικός κι εκείνη την εποχή άνεργος. Η εξέγερση αυτή με την αιματηρή της κατάληξη είχε συγκλονίσει τον Μπραζιγιάκ. Κάθε χρόνο άφηνε στη μνήμη τους ένα μπουκέτο βιολέτες, στο κεντρικό σημείο του χώρου όπου έγινε η σύρραξη με τους αστυνομικούς. Είχε πει, μάλιστα: «Εάν η έκτη Φεβρουαρίου ήταν μια αποτυχία ως συνωμοσία, ήταν (ωστόσο) μια ενστικτώδης και θαυμάσια επανάσταση, μια νύχτα θυσίας που παραμένει στη μνήμη μας με τον πόνο της, τον κρύο της άνεμο, τις ωχρές φευγάτες μορφές της, τις ανθρώπινες ομάδες της που κατείχαν τα πεζοδρόμια, την ακατάκτητη ελπίδα της σε μια εθνική Επανάσταση, την ακριβή ημερομηνία της γεννήσεως του Κοινωνικού Εθνικισμού στην πατρίδα μας. Δεν έχει σημασία ότι αργότερα κάθε τμήμα αυτής της φλεγομένης πυράς, αυτών των θανάτων που ‘σαν όλοι αγνοί, το εκμεταλλεύτηκε η δεξιά και η αριστερά. Δεν μπορεί κανείς να διαφυλάξη αυτό που υπήρξε από κείνο που (μετά) συνέβη.»
Ακριβώς λοιπόν, έντεκα χρόνια μετά, ήρθε η ώρα να εκτελεστεί ο ίδιος. Το τελευταίο του ποίημα στη φυλακή της Φρεν, όπου κρατείτο, το οποίο έγραψε λίγες ώρες προτού «τον πάρουν» ήταν:
Συνεχίζουν ν’ αστράφτουν οι τελευταίοι πυροβολισμοί
στο ομιχλώδες πρωινό που οι δικοί μας πέσανε στη γη
ανάμεσά σας θα βρεθώ με ενδεκάχρονη χρονοτριβή
Εσάς απόψε σκέπτομαι Ώ του Φεβρουάριου νεκροί!
(Μετάφραση Γεώργιος Μεταξάς)
Κι οι τελευταίες ώρες του: Πρωί 6ης Φεβρουαρίου 1945. Στη φυλακή της Φρεν συναντιέται με τον δικηγόρο του και τη βοηθό του. Τους αποχαιρετά με αυτά τα λόγια: «Σήμερα είναι 6 Φεβρουαρίου - να με σκέφτεστε και να σκέφτεστε κι εκείνους που πέθαναν σαν σήμερα πριν από έντεκα χρόνια». Επιβιβάζεται σ’ ένα όχημα που τον οδηγεί στο οχυρό Μονρούζ. Τα 12 μέλη του εκτελεστικού αποσπάσματος είναι εκεί. Φαίνονται αμήχανοι και ταραγμένοι. Θα εκτελέσουν έναν λογοτέχνη. Ο Μπραζιγιάκ τους φωνάζει «Κουράγιο!» Τον δένουν σε έναν ξύλινο πάσσαλο. Δεν δέχεται να του δέσουν τα μάτια. Υψώνει το βλέμμα προς τον ουρανό κοιτάζει τον ήλιο κατάματα, κοιτάζει τον θάνατο κατάματα και φωνάζει «ζήτω η Γαλλία» προτού οι σφαίρες της Γαλλικής Δημοκρατίας τον δολοφονήσουν.
Μετά τον θάνατό του οι αντιδράσεις ήταν πολλές- γράφτηκαν πολλά, από τα πιο χαρακτηριστικά όμως είναι τα ακόλουθα λόγια του Φρανσουά Μπρινιό:
« Δεν πάω ποτέ στην λειτουργία που γίνεται στη μνήμη του. Σπάνια επισκέπτομαι τον τάφο του. Μα όλη αυτή η υπόθεση είναι για μένα, σκληρή και μαύρη σαν πέτρα.
Δεν εμφανίζομαι ποτέ σε τελετές που γίνονται προς ανάμνησή του, γιατί ντρέπομαι που δεν μπορώ να προσφέρω τίποτε παρά μόνο λόγια.
Άρχισα να υποτιμώ τον εαυτό μου τη μέρα που συνειδητοποίησα ότι δεν είχα το θάρρος να σκοτώσω εκείνους που τον δολοφόνησαν»
Έργα του Ρομπέρ Μπραζιγιάκ: - διάφορα άρθρα στις εφημερίδες Action Francaise και je suis partout.
- Présence de Virgile (1931)
-le Voleur d’étincelles (1932),
- l’Enfant de la nuit (1934),
- Histoire du cinéma (1935),
- Histoire de la guerre d’Espagne,
-Portraits (1935),
-le Marchand d’oiseaux ou le Méridien de Paris (1936),
-Comme le temps passe (1937),
-Pierre Corneille (1937),
-les Sept Couleurs(1939, υποψήφιο για το βραβείο Γκονγκούρ)
-Notre avant-guerre (1941),
-la Conquérante (1943),
-les Quatre Jeudis (1944),
-Lettre à un soldat de la classe 60 (Γράμμα σ’έναν στρατιώτη της κλάσης του 60 – γράφτηκε στη φυλακή της Φρεν)
- Poèmes de Fresnes (Τα ποιήματα της Φρεν- επίσης γραμμένο στη φυλακή)
- Chenier (γραμμένο κι αυτό στη φυλακή)
-Anthologie de la poésie grecque
-Bérénice, théâtre (drame)
-Journal d’un homme occupé
και άλλα
Περισσότερα εδώ και εδώ