Το κίνημα του Ρoμαντισμού και η φιλοσοφία της Ιστορίας του Herder

Μια βασική ιδέα μιας πτέρυγας του Διαφωτισμού (κυρίως του Βολταίρου) ήταν ότι αντιμετώπιζε την Ιστορία και γενικότερα το παρελθόν ως μια περίοδο της ανθρωπότητας βουτηγμένη στην βαρβαρότητα στον ανορθολογισμό και στον δεσποτισμό. Ενώ αντιθέτως η εποχή του Διαφωτισμού ήταν εποχή ορθολογισμού και ανάπτυξης του πολιτισμού. Αυτή η δαιμονοποίηση του Ιστορικού χρόνου δεν περιοριζόταν στον Μεσαίωνα αλλά εκτεινόταν και στην Ελληνική και Ρωμαϊκή Αρχαιότητα.

Η αντίθεση στον ιδεολογικό ορυμαγδό του Διαφωτισμού που κυριάρχησε στον 18ο αιώνα στην Ευρώπη, υπήρξε ο Ρομαντισμός. Ο Ρομαντισμός ανδρώθηκε στα τέλη του 18ου αιώνα και προσπαθεί να αποτινάξει τα ορθολογικά δεσμά του Διαφωτισμού πάνω στην Ανθρωπότητα. Ο Ρομαντισμός θεωρεί ως βασική συνιστώσα της ανθρώπινης ζωής τα συναισθήματα, τις αδυναμίες και την θρησκευτική και μυστικιστική τάση του ανθρώπου, ενώ η Ιστορία της Ανθρωπότητας τείνει προς ανώτερους και μυστικιστικούς σκοπούς κι όχι προς ορθολογικούς.


Ο Ρομαντισμός συλλαμβάνει την ανθρώπινη ύπαρξη ως έχουσα υπερβατικό, τραγικό ηρωικό και συμβολικό περιεχόμενο, απορρίπτοντας την ανάλυση και κατηγοριοποίηση της ζωής από τον διαφωτισμό. ο Ρομαντισμός έχει νοσταλγία για τον Ιστορικό ήρωα τον οποίο αποθεώνει ως σύμβολο, αλλά αναζητά και το ξεχωριστό πνεύμα κάθε λαού, που κατά τον Ρομαντισμό πάντα, θέτει την σφραγίδα του στην Ιστορία, στην καθημερινή ζωή και στα γεγονότα της. Με τον ρομαντισμό αποθεώθηκαν η φύση, το ένστικτο, ο ατομικός ή συλλογικός ηρωισμός, ο αγώνας του ανθρώπου ενάντια σε κάθε προσπάθεια καταπίεσης. Υπό την επίδραση των ιδεών του κινήματος αυτού δημιουργήθηκε μια νοσταλγία για το παρελθόν και ήρθαν στο φως άγνωστοι ή παλαιοί θησαυροί της ιστορίας της ανθρωπότητας που περιέρχονταν στη μυθολογία, στην ιστορία αρχαίων πολιτισμών, στη θρησκεία, στους θρύλους και στη δημοτική ποίηση.

Το λαϊκό αυτό πνεύμα, μαζί με τα ιδιαίτερα γνωρίσματα των μεγάλων Ιστορικών προσωπικοτήτων, αποτελεί τις κινητήριες δυνάμεις της Ιστορίας. Η ρομαντική ιδέα επηρέασε σημαντικά την Τέχνη σε όλη την Ευρώπη έχοντας ως κύριους εκφραστές της τους Σέλλευ, Κήτς, Κόλλεριτζ, Μπάιρον, Μπέρνς στην Αγγλία, Σίλλερ και Γκαίτε στην Γερμανία, Βίκτωρα Ουγκό, Ντελακρουά και Αλέξανδρο Δουμά στην Γαλλία.
Μεγάλη επιρροή στην τελική φιλοσοφική διαμόρφωση των Ιδεών αυτών είχε ο Γερμανός φιλόσοφος Herder, ένας από τους μεγαλύτερους επιστήμονες που ανέδειξε ο Αντιδιαφωτισμός. Ο Herder υποστήριξε στο μνημειώδες έργο του "Ίδέαι περί της φιλοσοφίας της Ιστορίας και της Ανθρωπότητος" ότι ο τελικός σκοπός της Ανθρωπότητας είναι η ανύψωση της από ένα χαμηλό βιολογικό επίπεδο προς έναν ανώτερο ανθρωπισμό. Η ανθρώπινη φύση όμως δεν είναι ομοιόμορφη, αλλά ποικίλει ανάλογα με την κάθε ανθρώπινη φυλή. Για να καταλάβουμε λοιπόν την πορεία αυτή προς τον Ανθρωπισμό (την Ιστορία δηλαδή) οφείλουμε να αποκαλύψουμε το λαϊκό πνεύμα σε κάθε λαό, που εκφράζεται κυρίως από την γλώσσα, την λογοτεχνία και την ποίηση του. Ο Herder θεωρεί την Αρχαία Ελλάδα ως την χρυσή νεότητα της Ανθρωπότητας που έδωσε απαράμιλλα δείγματα κάλλους και αρμονίας.

Η μέθεξη των Ιδεών του Herder με το κίνημα του Ρομαντισμού και του αντιδιαφωτισμού έδωσαν μια μεγάλη ώθηση στην κριτική ιστοριογραφία που αναπτύχθηκε σε όλη την Ευρώπη πάνω στις κατευθύνσεις που περιγράψαμε. Προϊόν της κίνησης αυτής υπήρξαν και οι λαμπροί Έλληνες Ιστορικοί Σπυρίδων Ζαμπέλιος και Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος.




Ι. Β. Δ.


Πηγές


Κωνσταντίνος Γεωργούλης, Φιλοσοφία της Ιστορίας, εκδόσεις Παπαδήμα


Tο πνευματικό κίνημα του Ρομαντισμού
 
Ο Σίλλερ και ο ελληνικός ρομαντισμός

Ρομαντισμός
 
Επίμετρον

Οι σημαντικότεροι εκπρόσωποι του κινήματος του Ρομαντισμού υποστήριξαν την Ελλάδα   τόσο κατά την Επανάσταση της, όσο και στα δύσκολα χρόνια που ακολούθησαν. Εκτός του γνωστού μας λόρδου Βύρωνα, υπενθυμίζω ότι ο μεγάλος Άγγλος ποιητής Σέλλευ πνίγηκε συνταξιδεύοντας με τον Βύρωνα προς το Μεσολόγγι για να συμμετάσχει στην Ελληνική επανάσταση, ενώ ο Βίκτωρ Ουγκό μίλησε υπέρ της Κρητικής Επανάστασης μετά το ολοκαύτωμα της μονής Αρκαδίου το 1867. Τα έργα του Κητς (που μόνο κιτς δεν ήταν) και του μεγάλου Γκαίτε επηρεάστηκαν βαθύτατα από την Αρχαία Ελλάδα, ενώ ο Σίλλερ μετέφρασε τα έργα των Αρχαίων Ελλήνων τραγωδών και επηρέασε αποφασιστικά την πρώιμη πνευματική ζωή της Ελλάδας όπως επίσης και το έργο του Σολωμού. Είμαι σίγουρος πως τα έργα του Ντελακρουά για την καταστροφή της Χίου και την Ελληνική επανάσταση είναι γνωστά σε όλους.
 

πηγή: http://www.istorikathemata.com/2010/10/o-herder.html