30 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΜΠΟΜΠΥ ΣΑΝΤΣ

5 ΜΑΪΟΥ 1981 - 5 ΜΑΪΟΥ 2011

«Δεν θα με διαλύσουν, δεν θα υποκύψω, γιατί ο πόθος μου για ελευθερία, όπως και η ελευθερία του ιρλανδικού λαού, είναι βαθιά μες στην καρδιά μου. Θα ξημερώσει κάποια μέρα που ολόκληρος ο ιρλανδικός λαός θα φανερώσει αυτόν τον πόθο για ελευθερία. Και τότε θα δούμε τη σελήνη ν’ ανατέλλει»

Ο Μπόμπυ Σαντς γεννήθηκε το 1954 στο βόρειο Μπέλφαστ. Η ζωή στην γκετοποιημένη, υποβαθμισμένη γειτονιά τον παρακίνησε να δραστηριοποιηθεί από πολύ νωρίς Ο ίδιος έλεγε «ήμουν μονάχα ένα φτωχόπαιδο, που ζούσα σένα γκέτο, με διαιρεμένη πατρίδα, αλλά πάλι είναι η καταπίεση που γεννά το επαναστατικό πνεύμα της ελευθερίας. Δεν θα ησυχάσω, ώσπου να απελευθερωθεί η πατρίδα μου, ώσπου η Ιρλανδία να γίνει μια ανεξάρτητη σοσιαλιστική δημοκρατία » Στα 18 του χρόνια έγινε μέλος του Ιρλανδικού Δημοκρατικού Στρατού (IRA). Στο ημερολόγιό του έγραφε: «Η ζωή μου τώρα έχει αλλάξει. Τις νύχτες κοιμάμαι υποχρεωτικά με το ένα μάτι ανοιχτό κι όταν διεξάγουμε κάποια επιχείρηση, είμαστε συνέχεια σε εγρήγορση, για να αποφύγουμε τους ελέγχους των Βρετανών. Ο κόσμος όμως είναι στο πλευρό μας. Δεν είναι μονάχα το ότι μας άνοιξαν διάπλατα τα σπίτια τους κι ότι μας βοηθούν όπως μπορούν, αλλά το ότι μας έχουν ανοίξει την καρδιά τους. Έμαθα ότι χωρίς τη συμπαράσταση του κόσμου, δεν είναι δυνατόν να επιβιώσουμε πολιτικά και τώρα ξέρω ότι τους χρωστώ τα πάντα». Τον Οκτώβριο του 1972, ο Μπόμπυ Σαντς συλλαμβάνεται για πρώτη φορά. Κατηγορείται για οπλοκατοχή (τέσσερα περίστροφα, που βρέθηκαν στο σπίτι όπου φιλοξενείτο) και καταδικάζεται σε τρία χρόνια φυλάκιση, στα μπουντρούμια του Long Kesh. Στη διάρκεια αυτών των ετών, διαβάζει όσο μπορεί περισσότερο και μαθαίνει μόνος του ιρλανδικά. Αργότερα, θα μεταδώσει όσα έμαθε στους συγκρατούμενούς του, στη διαβόητη Πτέρυγα Η.

Το 1976 αποφυλακίζεται και επιστρέφει στο Τουίνμπρουκ, του Δυτικού Μπέλφαστ, στο οποίο διαμένει η οικογένειά του, πολύ κοντά στην «υγειονομική» διαχωριστική ζώνη, που απαγορεύει την ελεύθερη διακίνηση Καθολικών και Προτεσταντών. Εκεί γίνεται ενεργό μέλος της κοινότητάς του. Ασχολείται με το Σύνδεσμο Ενοικιαστών και πείθει τα ταξί της περιοχής να μεταφέρουν κόσμο από τη μία περιοχή στην άλλη, δεδομένου ότι τα λεωφορεία δεν επαρκούσαν. Μέσα σε έξι μήνες, συλλαμβάνεται ξανά, έπειτα από βομβιστική επίθεση και ανταλλαγή πυρών. Ο Μπόμπυ τη στιγμή της έκρηξης και των γεγονότων που ακολούθησαν, βρισκόταν μέσα σ ένα αμάξι λίγο πιο κει και η Αστυνομία βρήκε πάνω του ένα ρεβόλβερ. Με αυτά τα «αποδεικτικά στοιχεία» προσάγεται σε δίκη μαζί με άλλους τρεις συντρόφους του, αφού πρώτα υποβάλλεται σε εξουθενωτική εξαήμερη ανάκριση και υφίσταται κάθε λογής βασανιστήρια. Αρνείται να απαντήσει σε οτιδήποτε άλλο, εκτός από το όνομά του, την ηλικία του και τη διεύθυνση κατοικίας του. Παραμένει υπόδικος για έντεκα μήνες και τελικά, η δίκη γίνεται το Σεπτέμβριο του 1977. Όπως και την άλλη φορά, αρνείται να αναγνωρίσει το κύρος των Δικαστικών Αρχών. Ο δικαστής παραδέχεται ότι τα «αποδεικτικά στοιχεία» είναι σαθρά, ωστόσο τον καταδικάζει μαζί με τους συντρόφους του σε δεκατέσσερα χρόνια κάθειρξη (έκαστος) για οπλοκατοχή (το ένα και μοναδικό ρεβόλβερ).

Τον μεταφέρουν στη φυλακή της οδού Κράμλιν, όπου περνά τις πρώτες 22 ημέρες ολόγυμνος και σε τέλεια απομόνωση. Έπειτα μεταφέρεται στην Πτέρυγα Η του Long Kesh, όπου μαζί με άλλους συγκρατούμενούς του ξεκινούν τη διαμαρτυρία της «κουβέρτας» (δεδομένου ότι δεν τους επιτρεπόταν να φορούν τα πολιτικά τους ρούχα, αφού δεν τους αναγνώριζαν ως ΠΟΛΙΤΙΚΟΥΣ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΥΣ). Αρχίζει να αρθρογραφεί στην An Phobnacht/Republican News, σε χαρτί τουαλέτας, μιας και η γραφική ύλη απαγορεύεται δια ροπάλου. Γράφει: «Η απότομη και απόλυτη στέρηση βασικών ανθρώπινων αναγκών, όπως η άσκηση και ο καθαρός αέρας, η επαφή με άλλους ανθρώπους, το ότι δεν μπορώ να φορέσω τα ρούχα μου και δεν μπορώ να διαβάσω εφημερίδα, ν ακούσω ραδιόφωνο, να καπνίσω ένα τσιγάρο, να διαβάσω ένα βιβλίο κι άλλα πολλά, έχουν κάνει τη ζωή μου πολύ δύσκολη». Γίνεται ο βασικός εκπρόσωπος της διαμαρτυρίας και έρχεται συνεχώς σε αντιπαράθεση με το καθεστώς της φυλακής. Τον Απρίλιο του 1978, έπειτα από συστηματική κακομεταχείριση, ειδικά στις τουαλέτες και το ντους, οι κρατούμενοι αρνούνται να πλυθούν και να παραδώσουν τα δοχεία νυκτός τους. Κάνουν τις βασικές τους ανάγκες μέσα στο κελί, αφού έτσι κι αλλιώς έχουν καταστρατηγηθεί ακόμα και τα πιο βασικά ανθρώπινα δικαιώματά τους. Οι γυναικείες φυλακές ακολουθούν, με ανάλογη διαμαρτυρία, το Φεβρουάριο του 1980. Στις 27 Οκτωβρίου 1980, έπειτα από την κατάρρευση συνομιλιών μεταξύ των Βρετανών και του Καρδινάλιου OFiaich, επτά κρατούμενοι της Πτέρυγας Η προχωρούν σε απεργία πείνας.

Στις 19 Δεκεμβρίου 1980, ο Μπόμπυ Σαντς ανακοινώνει ότι οι κρατούμενοι δεν θα ξαναφορέσουν ρούχα φυλακής, ούτε θα υποχρεωθούν ξανά σε «κοινωνική εργασία» εντός των φυλακών. Προσφέρεται να αρχίσει πρώτος απεργία πείνας και μάλιστα, δυο εβδομάδες πριν από τους υπόλοιπους συγκρατούμενούς του, ώστε, εάν πεθάνει, ο θάνατός του να εξασφαλίσει την ικανοποίηση των αιτημάτων τους. Τις πρώτες 17 ημέρες, κρατά προσωπικό ημερολόγιο (σε χαρτί τουαλέτας και κρύβοντάς το μέσα στις κοιλότητες του σώματός του), όπου εκφράζει τις πιο ενδόμυχες σκέψεις του. Σύμφωνα με τα λεγόμενά του, δεν φοβόταν το θάνατο. Έβλεπε την απεργία πείνας σαν κάτι πιο σημαντικό, από απλά και μόνο την ικανοποίηση των αιτημάτων που είχαν τεθεί, και ήλπιζε ότι η έκβασή της (θετική ή αρνητική) θα προκαλούσε την πτώση της βρετανικής κυριαρχίας στην Ιρλανδία. Στις 30 Μαρτίου (31η ημέρα απεργίας πείνας), εξελέγη αντιπρόσωπος της περιοχής του στις δημοτικές εκλογές. Στις 1.15 π.μ. της 5ης Μαΐου 1981 αφήνει την τελευταία του πνοή. Είχε πει: «Φυσικά και μπορεί να δολοφονηθώ. Ωστόσο, παραμένω αυτό που ήμουν πάντα ενεργός πολίτης. Κι αυτό, κανείς δεν μπορεί να μου το στερήσει, ούτε καν οι Βρετανοί».

Ήταν μόλις 27 ετών...

ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ

«Στέκω στο κατώφλι ενός άλλου, τρεμάμενου κόσμου. Ο Θεός ας ελεήσει την ψυχή μου».


«Αγνοώ τη θέα της τροφής που μου βάζουν μπροστά στα μάτια μου καθημερινά. Πιστεύω ότι η υλική τροφή δεν είναι αρκετή για να ζήσει ο άνθρωπος για πάντα και με ξαλαφρώνει το γεγονός πως θα βρω υπέροχη τροφή εκεί πάνω, αν την αξίζω. Και μετά κολλάω στην τρομαχτική ιδέα ότι εκεί πάνω δεν τρώνε...».


«(…) Ακούω τα θαλασσοπούλια να πετούν πάνω από τη στέγη. Πόσο μοναχικό το κελί και πόσο μοναχικός ο αγώνας. Αλλά, φίλε μου, αυτός ο δρόμος είναι καλά χαραγμένος. Κι αυτός, όποιος κι αν ήταν, που τον διάβηκε πρώτος, αξίζει την ευγνωμοσύνη μας. Εγώ απλά τον ακολουθώ (…)».

Παρασκευή 6 Μαρτίου 1981

«Σε λίγες ώρες θα κλείσω τα 27 και, παράξενο, θα είναι ευτυχισμένα γενέθλια. Ίσως γιατί το πνεύμα μου είναι λεύτερο, δε βρίσκω άλλον λόγο (…)»

Κυριακή 8 Μαρτίου 1981

Η πρώτη έκδοση του Ημερολογίου
του Μπόμπυ Σαντς κυκλοφόρησε
από τις εκδόσεις Αιγαίον το 1985.
Μάλιστα είχαμε και την παγκόσμια
πρωτιά. Η ελληνική μετάφραση ήταν
η πρώτη που έγινε παγκοσμίως. Σή-
μερα, με μικρές διορθώσεις, επανερ-
χόμαστε με το Ημερολόγιο του
Ιρλανδού ήρωα στη σειρά Κείμενα-
Κειμήλια, επειδή το θεωρούμε σημα-
ντικό τεκμήριο του εθνικοαπελευθε-
ρωτικού αγώνα των Ιρλανδών, όχι
μόνο διότι ο Μπόμπυ Σαντς ήταν
ένας γνήσιος αγωνιστής της ελευ -
θερίας αλλά και για να συνεχίσουμε
τους δεσμούς των δύο λαών μας, των
δύο ευρωπαϊκών εθνικοαπελευθε-
ρωτικών κινημάτων που σημάδεψαν
τον 20ό αιώνα.
Είναι ολοφάνερα τα κοινά στοιχεία
όχι μόνο του αγώνα της ΕΟΚΑ και

του IRA αλλά και της ζωής των

Ιρλανδών και των Κυπρίων. Το ότι
έδρασαν και οι δύο με κοινό σκοπό
και εχθρό, την αποτίναξη του αγγλι-

κού ζυγού και την ένωσή τους με τις

μητέρες πατρίδες, η Κύπρος με την
Ελλάδα και η Βόρεια Ιρλανδία με το
υπόλοιπο νησί, το αποδεικνύουν οι
μάρτυρες και ήρωες των αγώνων αλ-
λά και οι αμέτρητες μαρτυρίες Ιρλαν-
δών και Κυπρίων αγωνιστών για τη
ζωή μέσα στις αγγλικές φυλακές στην
ίδια την Αγγλία. Δεν είναι τυχαίο ότι

οι εξόριστοι στην Αγγλία Κύπριοι

αγωνιστές βρήκαν συμπαραστάτες
τους αγωνιστές του IRA που επίσης
εξέτιαν τις ποινές τους στις αγγλι-
κές φυλακές. Οι δύο αγωνιζόμενοι
λαοί, προερχόμενοι στην πλειονότη-
τά τους από τα αγροτικά στρώματα

και με πλούσια και περήφανη πολι-

τιστική παράδοση, αρνούνται τα δε-
σμά της αγγλοκρατίας και γράφουν
ιστορία αντίστασης απαράμιλλου

κάλλους.

Οι Άγγλοι δεν θα μπορούσαν ποτέ
να πιστέψουν ότι Κύπριοι και Ιρλαν-
δοί θα έβρισκαν τρόπους να βρεθούν

αλληλέγγυοι. Το «διαίρει και βασί-

λευε», η διχοτόμηση, ακόμα κι αν πέ-

τυχε σήμερα, δεν κατάφερε να κάμ-

ψει την αντίσταση των δύο λαών, ού-

τε στην Κύπρο, ούτε στην Ιρλανδία,

ούτε και τότε μέσα στις αγγλικές φυ-

λακές.

Σήμερα, η Βόρεια Ιρλανδία αποτε-
λεί ένα προτεκτοράτο της Αγγλίας

και η Κύπρος στενάζει κάτω από την

τουρκική κατοχή. Οι αγώνες της

ΕΟΚΑ και του IRA δεν κατάφεραν
να φτάσουν στον τελικό τους στόχο.
Όμως, μας δείχνουν το δρόμο της
αντίστασης. Ο αγώνας των λαών μας
συνεχίζεται και ο αγώνας του Μπό-
μπυ Σαντς θα αποτελεί φάρο έμπνευ-
σης για όλους μας. Καμία αγγλική

αυτοκρατορία δεν κατάφερε να ανα-

γκάσει τον Μπόμπυ Σαντς να δια-
κόψει την απεργία πείνας όπως και

κανένας δεν μπορεί να μας αναγκά-

σει να διαγράψουμε την κατεχόμενη

πατρίδα μας. Ούτε οι Άγγλοι θα μπο-
ρέσουν ποτέ να ξεχάσουν την ταπεί-
νωση που έχουν υποστεί από τους
μικρούς λαούς των Ιρλανδών και

Ελλήνων.
Ο Μπόμπυ Σαντς, ως ένας άλλος
Αυξεντίου, θα παραμείνει μια βαθύ-
τατη πληγή στην καρδιά της Αγγλι-
κής αποικιοκρατίας.
Αλήθεια, σε τι διαφέρει ο Μπόμπυ
Σαντς από τους δικούς μας μάρτυ-
ρες;

Αλέκος Μιχαηλίδης

Το βιβλίο ''ΜΠΟΜΠΥ ΣΑΝΤΣ ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ'' μπορείτε να το βρείτε εδώ