Πολεμικό Ημερολόγιο 1974
Η έκδοση ενός βιβλίου αποτελεί για το συγγραφέα του ένα ευχάριστο και σημαντικό γεγονός. Η έκδοση, όμως, ενός βιβλίου για την μεγαλύτερη τραγωδία που γνώρισε ο Κυπριακός Ελληνισμός, τις συνέπειες της οποίας ακόμη βιώνει, προκαλεί ανάμικτα συναισθήματα. Η ικανοποίηση και η χαρά για την ολοκλήρωση του έργου συνυπάρχουν με τον πόνο και τη θλίψη που αναβλύζει από ένα βιβλίο, το οποίο καταγράφει σημαντικές πτυχές της τραγωδίας του ’74.
Τα δάκτυλα παγώνουν στα πλήκτρα του ηλεκτρονικού υπολογιστή, όταν επιχειρούν να καταγράψουν όσα έγιναν το βράδυ της 20ης προς την 21η Ιουλίου 1974 εκεί στην κερκόπορτα του Πέντε Μίλι. Τα μάτια θολώνουν κάθε φορά που αποτυπώνονται σε κείμενο αυτά που υπέστησαν οι άνδρες της Εθνικής Φρουράς τις πρωινές ώρες της 20ης Ιουλίου 1974 στον αιματοβαμμένο κάμπο του Κοντεμένου.
Δέκα χρόνια πριν, μέσα στα πλαίσια της συγγραφής της ιστορίας της κυπριακής συμμετοχής στη Μικρασιατική Εκστρατεία, είχα την ευκαιρία να μελετήσω την άλλη μεγάλη τραγωδία του Ελληνισμού, τη Μικρασιατική Καταστροφή. Οι ομοιότητες πολλές. Η οδύνη η ίδια. Τα μάτια και τότε και τώρα πολλές φορές βούρκωσαν. Τα αναπάντητα γιατί και τότε και τώρα πολλά. Έντονα τα συναισθήματα αγανάκτησης, όταν βλέπεις λάθη, παραλείψεις και ανεπάρκειες της στρατιωτικής ηγεσίας που έγιναν το 1922 στην αντιμετώπιση της κεμαλικής επίθεσης, να επαναλαμβάνονται το 1974 κατά την αντιμετώπιση της τουρκικής αποβατικής δύναμης.
Όταν τον Απρίλιο του 2003 ο Σύνδεσμος Πολεμιστών του 286 ΜΤΠ (Μηχανοκίνητο Τάγμα Πεζικού) μου ανέθεσε τη συγγραφή της Ιστορίας του Τάγματος κατά τις πολεμικές επιχειρήσεις του ’74, η ευθύνη για μένα ήταν ιδιαίτερα μεγάλη ... και το χρέος βαρύ.
Η φιλοδοξία μου, ως υπηρέτης της ιστορικής επιστήμης, ήταν η αναζήτηση των απαντήσεων στα αμείλικτα γιατί, που οδήγησαν στην Κυπριακή Τραγωδία. Τα συναισθήματα έπρεπε να παραμεριστούν για να καταγραφεί όσο γίνεται πιο αντικειμενικά και επιστημονικά η ιστορία του Τάγματος.
Μέσα σε συνθήκες προδοσίας, στρατιωτικής ανεπάρκειας σε ηγετικό επίπεδο και εθνικής εγκατάλειψης (τότε που τα μάτια υψώνονταν στον ουρανό και ανέμεναν την Ελληνική Πολεμική Αεροπορία να μιμηθεί τον Κίμωνα τον Αθηναίο), οι αξιωματικοί και οι οπλίτες του 286 Μ.Τ.Π. ανέδειξαν και κατέγραψαν στιγμές αυτοθυσίας και αυταπάρνησης.
Η καταγραφή των γεγονότων που προηγήθηκαν της καταστροφής στο εσωτερικό μέτωπο του Κυπριακού Ελληνισμού, αλλά ιδιαίτερα η καταγραφή των γεγονότων του Πραξικοπήματος ήταν έργο δύσκολο και ψυχοφθόρο για κάθε ελληνική συνείδηση. Η συνειδητοποίηση ότι ελληνικά χέρια και ελληνικές πράξεις και παραλείψεις οδήγησαν στην αποφράδα 20η Ιουλίου 1974 γίνεται με πόνο ψυχής, αλλά και με στόχευση, αν είναι δυνατόν, να μην επαναληφθούν τα ίδια λάθη.
Το έργο της καταγραφής της ιστορίας του Τάγματος δεν ήταν εύκολο. Οι γραπτές πηγές, τα Πολεμικά Ημερολόγια και οι Ημερήσιες Διαταγές δεν ήταν πάντοτε σαφείς, γιατί σε μερικές περιπτώσεις καταγράφηκαν αρκετούς μήνες αργότερα. Πολλές από τις διαταγές ήταν προφορικές και δεν υπήρχαν γραπτά τεκμήρια. Σημαντικό εργαλείο στην καταγραφή της ιστορίας ήταν οι μαρτυρίες αξιωματικών και οπλιτών του Τάγματος καθώς επίσης και οι μαρτυρίες αξιωματικών και οπλιτών άλλων Μονάδων που έδρασαν από κοινού με το 286 Μ.Τ.Π. στον ίδιο γεωγραφικό χώρο.
Είναι γνωστές και αναμενόμενες οι δυσκολίες που προκύπτουν από την προφορική ιστορία, ιδιαίτερα όταν οι αναμνήσεις αυτές καταγράφονται μετά από τριάντα πέντε χρόνια από τα γεγονότα που περιγράφουν. Δύσκολη ήταν ακόμη η συνομιλία με ανθρώπους που για χρόνια προσπαθούσαν να σβήσουν από τη μνήμη τους τις τραγικές εμπειρίες που έζησαν το πικρό και προδομένο καλοκαίρι του ’74. Τότε, που είδαν φίλους και συμπολεμιστές να πεθαίνουν ή να ακρωτηριάζονται ή να αγνοούνται.
Συνολικά λήφθηκαν διακόσιες τριάντα τέσσερις συνεντεύξεις αξιωματικών και οπλιτών του 286 Μ.Τ.Π., αξιωματικών και οπλιτών άλλων Μονάδων, πολιτών που έζησαν από κοντά τα πολεμικά γεγονότα στα οποία έλαβε μέρος το 286 Μ.Τ.Π. και τέλος συγγενών των ηρωικώς πεσόντων ή αγνοούμενων του Τάγματος.
Παράλληλα συγκεντρώθηκαν ή διασταυρώθηκαν πληροφορίες από δεκάδες άλλους αξιωματικούς και οπλίτες που έλαβαν μέρος στις πολεμικές επιχειρήσεις του 1974. Η λήψη των συνεντεύξεων κάποιων από τους αξιωματικούς που συμμετείχαν στα γεγονότα του 1974 απαίτησε μετάβαση του υποφαινόμενου στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη και στην Κρήτη. Η χρονολογική και θεματική αποδελτίωση και η σύνθεση των δεκάδων αυτών μαρτυριών καθώς επίσης και η διασταύρωσή τους ήταν έργο εξαιρετικά δύσκολο, χρονοβόρο και επίπονο.
Η προσπάθειά μου ήταν με αντικειμενικότητα και με βάση διασταυρωμένες πληροφορίες να συνθέσω την ιστορία της δράσης και της προσφοράς του 286 Μ.Τ.Π. στον άνισο αγώνα για την απόκρουση της Τουρκικής Εισβολής.
Ευχαριστίες οφείλω στους δεκάδες αξιωματικούς, υπαξιωματικούς και οπλίτες του 286 Μ.Τ.Π. και των άλλων μονάδων που ανάξεσαν τις πικρές τους μνήμες και μας αφηγήθηκαν τις εμπειρίες τους από τις πολεμικές επιχειρήσεις του ’74. Οι μαρτυρίες τους πρόσφεραν το πολύτιμο πρωτογενές υλικό για να γίνει η σύνθεση της ιστορίας του 286 Μ.Τ.Π. και σημαντικών πτυχών των επιχειρήσεων που έλαβαν χώρα τον Ιούλιο – Αύγουστο του ’74.
Πολύτιμη ήταν και η βοήθεια που μας προσέφεραν το Υπουργείο Άμυνας και η Διεύθυνση Ιστορίας της Εθνικής Φρουράς για τη συγγραφή της ιστορίας του 286 Μ.Τ.Π., τους οποίους και ευχαριστούμε. Ευχαριστίες απευθύνω και σε όσους έθεσαν στη διάθεσή μου πρωτογενείς πηγές ή πρόσφεραν φωτογραφικό υλικό καθώς επίσης και στους χορηγούς της έκδοσης: Λουκή και Ηρώ Παπαφιλίππου, την ΑΗΚ και το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού.
Θερμά ευχαριστώ τους αγαπητούς φίλους Καθηγητή Πανεπιστημίου Γιώργο Καζαμία και στρατηγό Φοίβο Κλόκκαρη που ανέλαβαν το βάρος της παρουσίασης του βιβλίου. Τον κ. Κλόκκαρη ευχαριστώ επίσης που αποδέχθηκε την παράκλησή μας να προλογίσει το βιβλίο και να καταγράψει στο Επίμετρο, μια άριστη στρατιωτική κριτική για την πολεμική δράση του 286 Μ.Τ.Π. το 1974.
Το βιβλίο αυτό φιλοδοξεί να συμπληρώσει μερικές ψηφίδες της συνολικής ιστορίας της μάχης της Κύπρου του 1974. Θεωρώ ότι είναι χρήσιμο όχι μόνο για όσους ενδιαφέρονται για την ιστορία του 286 ΜΤΠ, αλλά και για όσους αναζητούν να μάθουν την ιστορία του πολέμου εκείνου, μιας και αναφέρεται, χωρίς προκαταλήψεις και σκοπιμότητες, και στην παράλληλη δράση δεκαεννέα άλλων σχηματισμών ή μονάδων της Εθνικής Φρουράς,
Το βιβλίο αυτό είναι, νομίζω, το πρώτο στο είδος του που καλύπτει σε τόση έκταση και σε τόσο βάθος την ιστορία μιας μονάδας της Εθνικής Φρουράς και που δε δίστασε να επιχειρήσει με κάθε ανθρώπινη δυνατή αντικειμενικότητα να καταγράψει πτυχές των γεγονότων που προηγήθηκαν της αποφράδας 20ης Ιουλίου 1974. Δεν δικάσαμε και δεν καταδικάσαμε. Καταγράψαμε χωρίς φόβο και πάθος τα ιστορικά γεγονότα αναζητώντας την αλήθεια για αυτά. Το αν ο συγγραφέας του βιβλίου αυτού πέτυχε τους στόχους του, εναπόκειται στους αναγνώστες του να το κρίνουν.
Το παρόν έργο είναι αφιερωμένο σ’ όλους όσοι το καλοκαίρι του ’74 δήλωσαν παρόν στην υπεράσπιση των κυπριακών Θερμοπυλών και έπεσαν ηρωικά μαχόμενοι, είτε η τύχη τους αγνοείται συνεπεία της Τουρκικής Εισβολής, είτε τραυματίστηκαν, είτε αιχμαλωτίστηκαν από τα τουρκικά στρατεύματα, είτε αγωνίστηκαν με παμπάλαια και πενιχρά μέσα, για να σταματήσουν τις τουρκικές ορδές. Αιωνία ας είναι η μνήμη των ηρωικώς απόντων.
Το βιβλίο αυτό είναι η κατάθεση μιας μικρής οφειλής, ενός επιβαλλόμενου χρέους σ’ αυτούς που θυσιάστηκαν στο βωμό του εθνικού καθήκοντος. Ενός χρέους που θα αποπληρωθεί πλήρως όταν θα δούμε την Κερύνεια, τη Λάπηθο, τον Καραβά, τον Κοντεμένο, τη Σκυλλούρα, τον Άγιο Βασίλειο, τη Φιλιά, τον Άγιο Ερμόλαο, το Αγριδάκι και όλα τα κατεχόμενα εδάφη μας λεύτερα και αφέντες στη γη τους αυτούς που την πότισαν με τον ιδρώτα και το αίμα του.
[Απόσπασμα από την ομιλία του συγγραφέα κατά την παρουσίαση του βιβλίου στις 23 Μαρτίου 2010, στη Λευκωσία]
