Oικονομία, ταχύτητα, αποτελεσματικότητα, συντονισμός και εκμετάλλευση χρόνου είναι τα πιο χαρακτηριστικά γνωρίσματα των ανακαλύψεων της εποχής του βασιλιά της Πορτογαλίας Ιωάννη Β΄. Η ανακάλυψη του βορείου τμήματος της άγνωστης ακτής της Αφρικής, από το Ακρωτήριο Μποζαντόρ ως το Ακρωτήριο της Αγίας Αικατερίνης, κράτησε σαράντα χρόνια και χρειάστηκαν τριάντα ταξίδια. Για την ανακάλυψη του νοτίου τμήματος, από το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας, χρειάστηκαν μόνο πέντε χρόνια και τρία ταξίδια, δυο του Ντιόγκο Κάο και ένα του Βαρθολομαίου Ντίαζ, κάτι που προϋποθέτει, πάνω από όλα, βελτίωση τεχνικών γνώσεων, που από δω και πέρα θα βασιστούν στην έρευνα λεπτομερειακών στοιχείων που είχαν συγκεντρωθεί από τα προηγούμενα ταξίδια. Αυτό συνέβη, π.χ., με την προσαρμογή του συστήματος της μέτρησης του ύψους των αστέρων από τον ήλιο, που είχαν ανακαλύψει οι αρχαίοι Έλληνες και εφαρμόστηκε μετά από τον βασιλιά Ιωάννη Β΄ πριν στείλει τον Ντιόγκο Κάο στις ρότες του Νοτίου Ημισφαιρίου, όπου δεν ήταν δυνατός ο καθορισμός του ύψους σε σχέση με τον Πολικό Αστέρα. Το ίδιο έγινε και με το ταξίδι του Βάσκο ντα Γκάμα, το πρώτο που πραγματοποιήθηκε στ’ ανοιχτά της αφρικανικής ακτής, κάτι που προϋποθέτει την βαθιά γνώση των ανέμων και των ρευμάτων του Νοτίου Ατλαντικού.
Όλα αυτά τα δεδομένα που περιγράφονται με συναρπαστικές λεπτομέρειες σ’ αυτό το εξαιρετικά ενδιαφέρον βιβλίο, επικροτούν με τον πιο επιγραμματικό τρόπο τη μεγάλη διάσταση που σημείωσαν οι πορτογαλικές ανακαλύψεις στο παρελθόν.
Τα μεγάλα ταξίδια των Πορτογάλων συγκρίνονται συχνά με τα σύγχρονα προγράμματα ανακαλύψεων καινούργιων κόσμων, πέραν από τον δικό μας, ως τα τελευταία σύνορα του ανθρώπου: στο απέραντο διάστημα. Ένα πλοίο στις Ινδίες - Ένας άνθρωπος στο φεγγάρι. Η σύγκριση αυτή δεν στερείται κάποιας βάσης: και τα δύο επιτεύγματα συνδέονται με κοινά χαρακτηριστικά, δηλ. την επιστήμη και τη μέθοδο, την προσεκτική και σταδιακή πρόοδο, την επιλογή των κατάλληλων πλοίων, την εξεύρεση και προετοιμασία πληρωμάτων, την χρησιμοποίηση νέων τεχνικών μέσων, τα ταξίδια προς το άγνωστο και την επιστροφή με την ταυτόχρονη υπερνίκηση των στοιχείων της φύσεως. Κι όμως, πόσο απλές και ασφαλείς φαίνονται σήμερα οι εκδρομές στο διάστημα, χωρίς τη δίψα, χωρίς τους πυρετούς, χωρίς σκορβούτο, συγκρινόμενες με την εποποιία των θαλασσών.
