Ψιχία μηδενισμού
Συγγραφέας: Παπαγιώργης Κωστής
Μαύρο άνθος του 19ου αιώνα, ο μηδενισμός άφησε μεγάλα έργα και ενέπνευσε μύθους και αφηγήσεις. Υπάρχει γερμανική εκδοχή του μηδενισμού, ρωσική και εν γένει ευρωπαϊκή. Με τους δύο παγκόσμιους πολέμους και μια σειρά επαναστάσεων και κοινωνικών κινημάτων, μπορούμε να πούμε ότι ο "ευρωπαϊκός μηδενισμός" επαλήθευσε εξαμβλωματικά τις νιτσεϊκές και λοιπές προφητείες. Το μηδέν αποδείχθηκε ιστορικός και μεταφυσικός γρίφος. Επιτέμνοντας εδώ τις προφητείες του Νίτσε, του Μαλλαρμέ και του Χάιντεγκερ, και χωρίς να έχουμε προθέσεις ιστορικής παρουσίασης, προσπαθούμε απλώς να δείξουμε τα όρια κάποιων περιώνυμων φιλοσοφικών οιωνών.
O Παπαγιώργης, ανατέμνοντας τον επονομαζόμενο «γερμανικό μηδενισμό» της μεσοπολεμικής Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, δείχνει πώς το γερμανικό κράτος αντιμετώπισε, την επαύριον του A' Παγκοσμίου Πολέμου, το πρόβλημα της αυτογνωσίας του σαν μια σειρά διλημμάτων που παραπέμπουν ευθέως σε πολιτισμικές και ηθικές αξίες: Υλικός ή πνευματικός πολιτισμός; Ανοιχτή ή κλειστή κοινωνία; Κοινότητα πνεύματος ή αίματος; Οπισθοχώρηση ή πρόοδος; Μοντέρνο ή παραδοσιακό; H αντίφαση συνίσταται στο γεγονός ότι ο «γερμανικός μηδενισμός» στρέφεται μεν κατά του πνεύματος της Δύσης και όλων όσα το συνέχουν (γαλλικός Διαφωτισμός, αγγλικός φιλελευθερισμός κτλ.), εμφορούμενος όμως από κίνητρα αμιγώς ηθικά.
Δεν θα σπεύσουμε να ισχυριστούμε πως, μέσω του «γερμανικού μηδενισμού», ο Παπαγιώργης ανακαλύπτει μιαν ελληνική εκδοχή του μηδενισμού, η οποία και, χωρίς να κατονομάζεται ή να θεματοποιείται, τον έπεισε να γράψει το βιβλίο. Πάντως έχουμε την αίσθηση πως, όταν αυτός ο συγγραφέας, που φέρει τον ευρωπαϊσμό του σαν μάσκα, ασχολείται με το φρόνημα των Γερμανών του Μεσοπολέμου, στο φρόνημα του Νεοέλληνα παραπέμπει εξ αντανακλάσεως και στο ιστορικό δίλημμα που «ακόμα το επηρεάζει»: «εκσυγχρονιστές» ή «ντόπιοι καθυστερημένοι» - τουτέστιν, Δύση ή Ανατολή; Ως εκ τούτου, καίτοι φαντάζουν ξένο σώμα στο έργο του, ένα αόρατο νήμα ενώνει τα Τρία μουστάκια με προηγούμενα δοκίμιά του (από τα βιβλία του για τον Ντοστογέφσκι και τον Παπαδιαμάντη ως την τριλογία του για την Επανάσταση του '21), που πραγματεύονται, άλλα εμμέσως και άλλα σαφώς, παραλλαγές του ίδιου διλήμματος. Μέσα σε αυτά, ο Χάιντεγκερ προβάλλει ως ο φιλοσοφικός ήρωας που χρειάστηκε να τα βάλει με ολόκληρη τη σκέψη της Εσπερίας προκειμένου να αναχθεί στο εντόπιο, το γηγενές και το αυθεντικό.
Και - μια τελευταία υπόθεση - τη φωνή του δανείζεται ο Παπαγιώργης, για να ασκήσει κριτική σε όλους όσοι βαυκαλίζονται ότι ο μηδενισμός συνιστά ένα ατύχημα της Ιστορίας, το οποίο κάποια προοδευτική, διαφωτισμένη, ορθολογική, ή και ανορθολογική, παρέμβαση θα μπορούσε να διορθώσει: «Αντί να αποσκοπούμε στο ξεπέρασμα του μηδενισμού, οφείλουμε να εισαχθούμε με άκρα περισυλλογή στην ουσία του».