Παρασκευή 22 Νοεμβρίου 2019

Ταξίδι στο Σεντ Κίλντα



Το Σεντ Κίλντα (Σκωτικά Γαελικά: Hiort) είναι ένα απομονωμένο νησιωτικό σύμπλεγμα με κύρια χαρακτηριστικά την άγρια θάλασσα και τα πελώρια βράχια. Bρίσκεται 64 χιλιόμετρα βορειοδυτικά του Νορθ Γιουίστ, στον Βόρειο Ατλαντικό Ωκεανό. Το μεγαλύτερο νησί του Συμπλέγματος είναι το Χίρτα και είναι το δυτικότερο νησί των Εβριδών της Σκωτίας· υπάρχουν τρεις μικρότερες νησίδες το Ντουν, το Σοεϊ και το Μπόρερεϊ.


Αυτό το ηφαιστειογενές αρχιπέλαγος, είναι γεμάτο από πέτρες γρανίτη και πανύψηλους βράχους, που χτυπιούνται από τους ανέμους στον βόρειο Ατλαντικό. Ο άνεμος είναι τόσο ισχυρός, ώστε δεν μπορούν να αναπτυχθούν δέντρα. Όμως υπάρχουν 130 είδη ανθοφόρων φυτών και περίπου 100 είδη πεταλούδας ενώ κάθε χρόνο συγκεντρώνουν έναν τεράστιο αριθμό από σπάνια θαλασσοπούλια, αποτελώντας έτσι έναν από τους σημαντικότερους σταθμούς αναπαραγωγής θαλασσινών πουλιών της Βορειοδυτικής Ευρώπης.  


Εκτός όμως από το εκπάγλου καλλονής τοπίο και τις σημαντικότατες αποικίες θαλάσσιων πουλιών, το αρχιπέλαγος παρουσιάζει και τεράστιο πολιτιστικό ενδιαφέρον, μια που πρόσφατες ανασκαφές απέδειξαν ότι τα νησιά κατοικούντο από τους προϊστορικούς ακόμα χρόνους.

Πρόσφατες αρχαιολογικές έρευνες έφεραν στο φως κεραμικά αγγεία, παρόμοια με αυτά που βρέθηκαν σε άλλες τοποθεσίες στις Εβρίδες. Επίσης βρέθηκαν κεφαλές από αξίνες, εργαλεία στίλβωσης καθώς και πέτρινα μαχαίρια σε ορυχείο στα βόρεια του χωριού. Απόδειξη ότι στο νησί υπήρχε αρχαιότερος, Νεολιθικός οικισμός.  

 
Tα Cleitan, πέτρινες καλύβες, είναι χαρακτηριστικό αρχιτεκτονικό γνώρισμα του Χίρτα και τον γύρω νησιών, οι οποίες είναι πιθανότατα νεολιθικής προέλευσης.

Η πρώτη γραπτή αναφορά στο Σεντ Κιλντα χρονολογείται από το 1202, όταν ένας Ισλανδός κληρικός έγραψε ότι βρήκε καταφύγιο «στο νησί που λέγεται Hirtir». Υπάρχουν αναφορές ότι στο νησί έχουν βρεθεί μεταλλικές πόρπες, ένα σιδερένιο ξίφος και νομίσματα από την Δανία που σε συνδυασμό με τα σκανδιναβικά τοπωνύμια υποδηλώνουν ότι υπήρχε έντονη παρουσία Βίκινγκ στο Σεντ Κιλντα.

Η προέλευση του ονόματος Σεντ Κίλντα είναι άγνωστη καθώς δεν υπάρχει κανείς άγιος γνωστός με αυτό το όνομα.  Η προέλευση της ονομασίας της νήσου Χίρτα, η οποία είναι πολύ παλαιότερη από αυτή του Σεντ Κίλντα, είναι επίσης άγνωστη. Σύμφωνα με το βιβλίο του Μάρτιν A Late Voyage to St Kilda (1698) «Το Χίρτα προέρχεται από το Ιρλανδικό Ier, που σε αυτή την γλώσσα σημαίνει δύση» Σύμφωνα με άλλες εκδοχές το τοπωνύμιο προέρχεται από την Σκωτική Γαελική λέξη h-Iar-Tìr («δυτική γη». Μια Ισλανδική Σάγκα του 13ου αιώνα, η οποία περιγράφει ένα ταξίδι στην Ιρλανδία αναφέρει μια επίσκεψη στην νήσο Hirtir, η οποία έχει σχήμα ελαφιού (Hirtir σημαίνει ελάφι στα αρχαία σκανδιναβικά). 



Το  Σεντ Κίλντα κατοικήθηκε συνεχώς για περίπου 4.000 χρόνια. Ο οικισμός του, το Μπέι Βίλατζ (Bay Village), βρισκόταν σε περιοχή χαμηλού υψομέτρου, για να προστατεύεται από τους ανέμους. 


Οι νησιώτες έτρεφαν πρόβατα και αγελάδες και μπορούσαν να καλλιεργήσουν πατάτες και κριθάρι σε μία περιορισμένη στεγνή έκταση στον κόλπο του χωριού. Σημαντικό κομμάτι της διατροφής των κατοίκων ήταν το πρόβειο γάλα, με το οποίο έφτιαχναν και τυρί. Γενικά απέφευγαν το ψάρεμα λόγω της ταραγμένης θάλασσας και του άστατου καιρού. Η βάση της διατροφής τους ήταν τα θαλασσοπούλια που υπάρχουν σε αφθονία στα νησιά. Πτηνά όπως η Φρατέρκουλα πιάνονταν σε παγίδες και καταναλώνονταν φρέσκα ή παστά όπως και τα αυγά τους. 


Αρχαιολόγοι ανακάλυψαν οστά από θαλασσοπούλια, πρόβατα, αγελάδες και όστρακα καθώς και λίθινα εργαλεία στην περιοχή Taigh an t-Sithiche. Τα ευρήματα έχουν ηλικία ανάμεσα στα 1,700 με 2,500 χρόνια, κάτι που υποδεικνύει ότι η διατροφή των κατοίκων του Σεντ Κίλντα δεν έχει αλλάξει καθόλου για χιλιετίες.

H θρησκεία των κατοίκων ήταν ο Δρυιδισμός τουλάχιστον έως το 1822. Μέχρι τότε υπήρχαν συνολικά 5 βωμοί, συμπεριλαμβανομένου ενός πέτρινου, κυκλικού θρησκευτικού μνημείου στη νήσο Μπόρερεϊ.  


Το κυριότερο χαρακτηριστικό της ζωής στο Σεντ Κίλντα ήταν η απομόνωση. Όταν ο Μάρτιν Μάρτιν επισκέφτηκε το 1697 ο μόνος τρόπος να προσεγγίσει κάποιος τα νησιά ήταν με βάρκα, ένα ταξίδι που απαιτούσε πολλές μέρες και νύχτες κωπηλασίας στον ανοιχτό ωκεανό και ήταν αδύνατο να πραγματοποιηθεί το φθινόπωρο και τον χειμώνα. Σφοδρές καταιγίδες συμβαίνουν συχνά, ανάμεσα στον Σεπτέμβριο και το Μάρτιο, με ανέμους που ξεπερνούν τα 230 χλμ ανά ώρα και κύματα ύψους 16 μέτρων.



Σημαντική πτυχή της ζωής στο Σεντ Κίλντα ήταν το parliament. Μια καθημερινή συνάντηση όλων των ενήλικων αντρών, που πραγματοποιούταν στους δρόμους του χωριού το πρωί μετά την προσευχή. Σε αυτή την συνάντηση έπαιρναν αποφάσεις για καθημερινά θέματα.


Παρ'όλες τις στερήσεις τους οι κάτοικοι του Σεντ Κίλντα ήταν τυχεροί, γιατί οι απομόνωση τους τους γλίτωσε από συμφορές όπως η δουλεία. Ο Μάρτιν το 1967 έγραψε ότι οι νησιώτες είναι «πιο ευτυχισμένοι από την υπόλοιπη ανθρωπότητα, καθώς είναι οι μόνοι άνθρωποι στον κόσμο που μπορούν να γευτούν την γλύκα της πραγματικής ελευθερίας.» Η υγεία και η ποιότητα ζωής τους ήταν πολύ καλύτερη απ' ό,τι στις υπόλοιπες Εβρίδες. Οι κοινωνία τους δεν ήταν ουτοπική, οι κάτοικοι φύλατταν τις περιουσίες τους με ξύλινες κλειδαριές όμως ποτέ δεν διεπράχθη σοβαρό έγκλημα στα νησιά.

Από τα μέσα του 19ου αιώνα, οι κάτοικοι άρχισαν να δέχονται τουρίστες και οι ίδιοι ταξίδευαν στο εξωτερικό. Τα νησιά έχαναν σιγά- σιγά την αυτάρκεια τους και άρχισαν να εξαρτώνται αποκλειστικά και μόνο από εισαγωγές με αποτέλεσμα τα τρόφιμα, τα καύσιμα, τα οικοδομικά υλικά και τα πρώτης ανάγκης αγαθά να παρουσιάζουν ελλείψεις και να γίνονται πανάκριβα.

Μπροστά σε αυτή την κατάσταση έχουμε το πρώτο κύμα μετανάστευσης προς την Αυστραλία, όπου μετά από αντιξοότητες και κακουχίες τριάντα έξη άποικοι έφτασαν στη μακρινή Μελβούρνη και εγκαταστάθηκαν σε ένα προάστιό της δίνοντας σε αυτό το όνομα των νησιών τους, Σεντ Κίλντα.


Κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, η παρουσία του Βασιλικού Ναυτικού στο νησί, βελτίωσε την επικοινωνία με την ηπειρωτική χώρα. Για πρώτη φορά στην ιστορία, υπήρχαν τακτικές παραδόσεις αλληλογραφίας και των τροφίμων.
Όταν αποσύρθηκαν αυτές οι υπηρεσίες, στο τέλος του πολέμου, το συναίσθημα της απομόνωσης αυξήθηκε. Οι ελλείψεις τροφίμων έγιναν πιο έντονες και πιο συχνές. Επίσης, δεν υπήρχε καθόλου ιατρική φροντίδα.
Mια επιδημία γρίπης αποδεκάτισε τους ούτως ή άλλως λιγοστούς κατοίκους. Έτσι, πάρθηκε η απόφαση της εκκένωσης των νησιών και η μεταφορά των κατοίκων στην Σκωτία. Στις 29 Αυγούστου, το 1930, οι τελευταίοι τριάντα έξι κάτοικοι του St Kilda έφυγαν και εγκαταστάθηκαν στην ηπειρωτική χώρα. 


Σήμερα, ογδόντα τόσα χρόνια μετά, τα Σεντ Κίλντα παραμένουν ακατοίκητα. Μόνοι επισκέπτες είναι ειδικοί επιστήμονες, που μελετούν την ιστορία και την πανίδα του τόπου, καθώς και ένας μικρός αριθμός τουριστών που τα επισκέπτονται τους καλοκαιρινούς μήνες με ειδικές κρουαζιέρες από την Σκωτία.

Δευτέρα 18 Νοεμβρίου 2019

Ταξίδι στην Ελλάδα


Μια περιήγηση το 1837


Ένα κείμενο-κειμήλιο για την Ελλάδα, από έναν περιηγητή, του 19ου αιώνα, που μεταφράζεται για πρώτη φορά στα Ελληνικά.

Ο αρχαιολόγος και ελληνιστής Γκρέβερους επισκέφθηκε την Ελλάδα το 1837 προκειμένου να αναζητήσει τα μνημεία που περιέγραψαν ο Θουκυδίδης, ο Παυσανίας και άλλοι Έλληνες συγγραφείς, και κατέγραψε στο βιβλίο του μια εικόνα της ελληνικής κοινωνίας που... ίσως και να μην απέχει πολύ από τη σημερινή.

Η οξυδερκής ματιά του Γκρέβερους οφείλεται στο ότι, πριν επισκεφθεί την Ελλάδα, είχε επιχειρήσει άλλες δύο "κοινωνικές ακτινογραφίες": της Γαλλίας και της Ιταλίας. Ο Γκρέβερους προσπάθησε να αποκωδικοποιήσει το χρονικό πλαίσιο και τους γεωγραφικούς παράγοντες που είχαν καθορίσει την ταυτότητα των Ελλήνων του 19ου αιώνα, θεωρώντας ότι αυτό θα ήταν χρήσιμο στους συμπατριώτες του.

Η αλήθεια είναι ότι, την εποχή που εκδόθηκε, το βιβλίο του θα χρησίμευε πραγματικά στους Έλληνες - αν μπορούσαν να το διαβάσουν. Ωστόσο, ίσως σήμερα είναι ακόμα χρησιμότερο στους νεοέλληνες, επειδή μας δίνει τη δυνατότητα να συγκρίνουμε και να συνειδητοποιήσουμε την πορεία της σύγχρονης ιστορίας μας.

Οι πληροφορίες που μεταφέρει ο Γκρέβερους είναι τόσο συναρπαστικές, που αισθάνεται κανείς την ανάγκη να συνεχίσει να τις αντλεί ικανοποιώντας τη δίψα του για γνώση. Είναι σαν να ανακαλύπτεις τον εαυτό σου μέσα από τα μάτια κάποιου άλλου... (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Περιεχόμενα

Πρόλογος του μεταφραστή

Τα σημαντικότερα γεγονότα της περιόδου από την ίδρυση του ελληνικού κράτους μέχρι τη φυγή του Όθωνα

Ταξίδι από τη Μάλτα στην Αθήνα

Η νέα Αθήνα

Η αρχαία Αθήνα

Τα περίχωρα της Αθήνας - Ο Πειραιάς

Όρη στα περίχωρα της Αθήνας

Ταξίδι στον Μοριά

Πώς πρέπει να ταξιδεύει κανείς στην Ελλάδα

Ο ελληνικός λαός

Σωματική διάπλαση

Η γλώσσα

Πνευματικές παρακαταθήκες

Εθνικές αρετές

Εθνικά ελαττώματα

Ήθη και τρόπος ζωής

Η βιομηχανία της χώρας

Σχετικά με τη δασοπονία και τη Θήρα στην Ελλάδα

Πληθυσμός, εγκατάσταση-αποκατάσταση του πληθυσμού

Λίγα λόγια για το θέμα της θρησκείας

Λίγα λόγια για το εκπαιδευτικό σύστημα στην Ελλάδα

Ο βασιλιάς και η βασίλισσα

Αναχώρηση από την Ελλάδα για την Τεργέστη

Επίλογος του μεταφραστή

Βιβλιογραφία


Ο συγγραφέας

Ο Γιόχαν Πάουλ Ερνστ Γκρέβερους γεννήθηκε το 1789 στη Γερμανία και πέθανε το 1859. Φοίτησε στο Γυμνάσιο του Όλντενμπουργκ και το 1808 άρχισε τις πανεπιστημιακές του σπουδές. Σπούδασε Φιλολογία και Θεολογία. Το 1815, ακούγοντας το κάλεσμα της πατρίδας, παραιτήθηκε και παρουσιάστηκε ως εθελοντής στο πεδίο της μάχης. Μετά την επιστροφή του από τον πόλεμο έζησε για μεγάλο χρονικό διάστημα στο Παρίσι και ταξίδεψε στη νότια Γαλλία, τη βόρεια Ιταλία και την Ελβετία. Το 1837 εκπλήρωσε την επιθυμία του να ταξιδέψει στη νότια Ιταλία και την Ελλάδα.

To βιβλίο περιέχει γκραβούρες που προέρχονται από το βιβλίο
Greece: Pictorial, Descriptive, And Historical του Christopher Wordsworth, D.D.



Σάββατο 16 Νοεμβρίου 2019

Μόλις κυκλοφόρησε: Δεκαετία Εν Όπλοις, 1964 - 1974


Η Ιστορία των Δυνάμεων Καταδρομών στην Κύπρο


Το βιβλίο «Δεκαετία Εν Όπλοις, 1964 - 1974» πραγματεύεται την ιστορία των Δυνάμεων Καταδρομών στην Κύπρο, την συγκεκριμένη περίοδο, η οποία σημάδεψε τη νεότερη ιστορία της Κύπρου. 


Ο  Μάριος Αδάμου, μέσα από μαρτυρίες, την υπάρχουσα βιβλιογραφία και τα αρχεία της Ε.Φ., παρουσιάζει, μέσα από τις 270 σελίδες του βιβλίου του, με  συνοπτικό τρόπο και κατά χρονολογική σειρά τις επιχειρήσεις που συμμετείχαν οι Μοίρες Καταδρομών. Συγκεκριμένα τις μάχες της 31 ΜΚ το καλοκαίρι του 1964 στην Τυλληρία, την επιχείρηση της Κοφίνου τον  Νοέμβριο του 1967 και κυρίως τα γεγονότα του μαύρου καλοκαιριού του 1974, με το πραξικόπημα, την τουρκική εισβολή, συμπεριλαμβανομένης σε ξεχωριστό κεφάλαιο και της επιχείρησης «ΝΙΚΗ». Επίσης σε ξεχωριστό υποκεφάλαιο στην αρχή γίνεται αναφορά στους πρώτους εθελοντές καταδρομείς, τους «Κοκκινοσκούφηδες» οι οποίοι τον Απρίλιο του 1964 συμμετείχαν στην προσπάθεια αντιμετώπισης της τουρκανταρσίας στην περιοχή του Πενταδακτύλου. 

Ξεχωριστά κεφάλαια αποτελούν τα βιογραφικά στοιχεία των  πεσόντων καταδρομέων το 1964, το 1967 και το 1974, ενώ στο βιβλίο υπάρχει πλούσιο φωτογραφικό υλικό.  





Τρίτη 12 Νοεμβρίου 2019

Κορέα: Το ημερολόγιο ενός Έλληνα στρατιώτη 1950-1951



Ύστερα από 66 χρόνια συναντήθηκα πάλι με το Ημερολόγιο που έγραψα κατά τον πόλεμο της Κορέας, όπου είχα συμμετάσχει με το πρώτο Εκστρατευτικό Σώμα Ελλάδος (ΕΚ.Σ.Ε.). Το ξαναδιάβασα και μου φαίνεται σαν ένα μεγάλο παραμύθι χωρίς όμως μάγους, μάγισσες και λουλούδια, αλλά με μεγάλες στρατιές, κανόνια, τανκς και αεροπλάνα. 

Μέσα στην αντάρα του πολέμου και των διαδοχικών κυμάτων του δριμύτατου ψύχους, είχα τη  δύναμη κάθε βράδυ, πριν τον ύπνο, να σημειώνω αυτά που έβλεπα και άκουγα από τον μεταλλάκτη-τηλεφωνικό πίνακα και τον ασύρματο “Τρουμανάκι” μικράς εμβέλειας. 

Στα χρόνια που πέρασαν δεν ήθελα να αναφέρομαι στον πόλεμο της Κορέας, γιατί στον νου μου ξαναγύριζαν ημέρες τραγικές, νύχτες χιονισμένες εφιαλτικές. Στα αυτιά μου σαν να άκουγα το κροτάλισμα των πολυβόλων, τον γδούπο των κανονιών  και ένιωθα το πάγωμα των ποδιών μου από το ψύχος. Γοργόφτερη η φαντασία μου, ξαναφέρνει τις νεανικές μορφές των συναδέλφων μου που έπεσαν ως ήρωες στις μάχες που έδωσαν στις πλαγιές και στις κορυφές στη μακρινή γη της Κορέας.


Το ανέκδοτο πολεμικό ημερολόγιο του Επαμεινώνδα Σχινά όπου καταγράφει την συμμετοχή του στο Ελληνικό Εκστρατευτικό Σώμα καλύπτει καθημερινά την περίοδο από την 15 Νοεμβρίου 1950 μέχρι την 15 Αυγούστου 1951.

Το ημερολόγιο κατέχει σαφώς την θέση ιστορικής πηγής αλλά είναι και μια προσωπική κατάθεση λόγου με αυτοβιογραφικές αναφορές. Ως ιστορική πηγή είναι ένα από τα ελάχιστα ημερολόγια που δημοσιοποιούνται από Έλληνες που συμμετείχαν στον πόλεμο της Κορέας. Η τακτικότητα των εγγραφών, η εντυπωσιακή ακρίβεια των πραγματολογικών αναφορών (μια απλή αντιπαραβολή με την επίσημη ιστορία της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού θα πείσει και τον πλέον δύσπιστο) και το εύρος των αναφορών, προσδίδουν ακόμα μεγαλύτερη αξία στο κείμενο. Ένα κείμενο που είναι αυθόρμητο, έμφορτο συγκινησιακά και βαθιά ανθρώπινο. Λυρικό και φυσιολατρικό. Με αναφορές στην καθημερινότητα. Με σεβασμό στον ντόπιο πληθυσμό που τόσο υπέφερε. Χωρίς ηρωικές ή αντιηρωικές κορώνες. Μια ψύχραιμη και ευαίσθητη ματιά μέσα στη δίνη του πολέμου. Ένα κείμενο ανιδιοτελές.

            Το βιβλίο συμπληρώνεται με ανέκδοτο φωτογραφικό υλικό, επιστολές και ένα επιθεωρησιακό σκετς που ανέβηκε στο θεατράκι του ΕΚ.Σ.Ε. στην Κορέα.

Προλογίζει ο Αναπληρωτής Καθηγητής του τμήματος Ιστορίας & Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου Γιώργος Καζαμίας. Το βιβλίο επιμελήθηκαν ο Θανάσης Αθανασιάδης και ο Ηλίας Καφάογλου.



Σάββατο 2 Νοεμβρίου 2019

Ο δήμαρχος του Κάστερμπριτζ




Γνωρίστε το αριστούργημα της κλασικής λογοτεχνίας τον «Δήμαρχο του Κάστερμπριτζ» του Thomas Hardy στην καταξιωμένη σειρά Orbis Literæ

«Οι χαρακτήρες του Χάρντι έχουν μια απροσδιόριστη δύναμη να αγαπούν και να μισούν. Στους άνδρες γίνεται αιτία να εξεγερθούν και στις γυναίκες να υποφέρουν.» 

Virginia Woolf

Σ’ έναν παροξυσμό μέθης ο Μάικλ Χέντσαρντ πουλά τη γυναίκα του και το κοριτσάκι τους για πέντε γκινέες. Την άλλη μέρα, μετανιωμένος, αποφασίζει να κόψει το ποτό και να αλλάξει ζωή. Τα επόμενα χρόνια καταξιώνεται ως σεβαστός και επιτυχημένος πολίτης και στη συνέχεια γίνεται δήμαρχος του Κάστερμπριτζ. Όμως, πίσω από την επιτυχία του, το αποτρόπαιο μυστικό του παρελθόντος και ο χαρακτήρας του έχουν στήσει την ενέδρα τους. Είκοσι χρόνια μετά η γυναίκα του έρχεται να τον βρει, ελπίζοντας πως θα βοηθήσει κι εκείνη και την κόρη της. Εκείνος είναι πρόθυμος να το κάνει. Εγωπαθής, πεισματάρης και ευμετάβλητος συναισθηματικά, όμως, θα βάλει, αντιθέτως, τους γύρω του σε συνεχείς περιπέτειες.

Ο "Δήμαρχος του Κάστερμπριτζ" είναι η ιστορία ενός ανθρώπου που έχει ανάγκη την επαφή με τους άλλους αλλά παραμένει μόνος, γιατί δεν μπορεί να αντέξει τους περιορισμούς που αυτή επιβάλλει. Χαρακτηρίστηκε το πιο "ελληνικό" έργο του Χάρντι, καθώς θυμίζει αρχαιοελληνική τραγωδία.

Περιεχόμενα

Προλογικό σημείωμα της μεταφράστριας

Εισαγωγή του Dale Kramer

Πρόλογος του Thomas Hardy

Ο Δήμαρχος του Κάστερμπριτζ

Σημειώσεις

Παράρτημα

Παρασκευή 1 Νοεμβρίου 2019

Διαδικτυακά troll: ναρκισσιστές, ψυχοπαθείς και σαδιστές της οθόνης



Διαδικτυακά τρολ δρουν στο Twitter, σε ηλεκτρονικά fora, στο YouTube, στο Facebook κ.α. Τα τρολ απολαμβάνουν να παρενοχλούν τους άλλους με τους εξής τρόπους:

1. με το να φέρονται εριστικά και αντιδραστικά (συχνά διοχετεύοντας και παραπληροφόρηση ή και ωμά ψεύδη) ώστε να προκαλέσουν επικοινωνιακή σύγχυση και συλλογιστικά βραχυκυκλώματα και να πλήξουν το δημόσιο κύρος και την αξιοπιστία του στόχου,

2. με το να εκδηλώνουν μια προκλητικά επιδεικτική συμπεριφορά ώστε να κάνουν επιδείξεις ανωτερότητας έναντι του στόχου, ή και

3. με το να δημιουργούν παραπλανητικές απομιμήσεις του (πραγματικού και ψηφιακού) προφίλ και των δραστηριοτήτων του στόχου ώστε να προκαλούν σύγχυση για το τι είναι τι και ποιος είναι ποιος και να “ψαρεύουν” ανθρώπους για τους σκοπούς τους, τόσο διαδικτυακώς όσο και απ’ ευθείας στο κοινωνικό πεδίο.


Ποιοι είναι αυτοί οι άνθρωποι και πώς μπορούν να αξιολογηθούν βάσει της επιστημονικής ψυχολογίας; 

[...]Έρευνες έχουν δείξει ότι περίπου το έξι τοις εκατό των ατόμων που χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης παραδέχονται ότι είναι τρολ ή ότι απολαμβάνουν το ηλεκτρονικό τρολάρισμα (trolling). Εξ ου και επιστήμονες έχουν μελετήσει πλέον μεγάλες ομάδες από τρολ για να κατανοήσουν αυτό το φαινόμενο, και έχουν βρει πολλά σκοτεινά χαρακτηριστικά των τρολ. Συγκεκριμένα, αυτοί που τρολάρουν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης χαρακτηρίζονται από υψηλά επίπεδα κοινωνιοπάθειας, ναρκισσισμού, και ακόμη σαδισμού.

Η απήχηση, η επίδραση, και η αντιμετώπιση των τρολ

Τα τρολ δεν σχολιάζουν μόνο περισσότερο, αλλά και λαμβάνουν περισσότερες απαντήσεις από όσες λαμβάνει ο μέσος χρήστης κοινωνικής δικτύωσης. Άρα, κατ’ αρχήν, επιτυγχάνουν να προσελκύουν τους άλλους. Επί πλέον, η αρνητική ανάδραση (negative feedback), δηλαδή, η διατύπωση αρνητικών απαντήσεων σε τρολ διεγείρει ακόμη δριμύτερη απάντηση εκ μέρους των τρολ, και, γενικώς, η συμπεριφορά των τρολ επιδεινώνεται με την πάροδο του χρόνου όταν αντιμετωπίζουν αρνητική ανάδραση (εξ ου και έχει κι εδώ εφαρμογή το ρητό “ο γιατρός είπε να λέμε ναι”). 


Εκτός από τα τρολ που τρολάρουν απλώς για να εκδηλώσουν τη διαταραχή της προσωπικότητάς τους, υπάρχουν και τα τρολ που μισθώνονται από κρατικές υπηρεσίες πληροφοριών, ιδιωτικές εταιρείες, και άλλες οργανώσεις με σκοπό να τρολάρουν στόχους κατ’ επάγγελμα και κατ’ εντολή. Για παράδειγμα, στο πλαίσιο της διεξαγωγής προπαγανδιστικών-ψυχολογικών επιχειρήσεων (δηλαδή, παρα-πληροφοριακού πολέμου) από κρατικές υπηρεσίες πληροφοριών, ένα τρολ που εργάζεται επαγγελματικώς για μια κρατική υπηρεσία πληροφοριών (ή, συχνότερα, για μια ελεγχόμενη από αυτήν εταιρεία-βιτρίνα) μπορεί να χειρίζεται πολλά ψεύτικα ηλεκτρονικά προφίλ συγχρόνως και να τρολάρει με όλα αυτά μαζί ή με όσα εξ αυτών των προφίλ έχει αποδεχθεί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσής του ο στόχος.



Όταν έρχεστε αντιμέτωποι με τρολ, πρέπει να έχετε υπόψη σας ότι είναι αντικοινωνικά άτομα και ότι έχουν σκοπό να σας παρενοχλήσουν και να υπονομεύσουν μια φυσιολογική επικοινωνιακή διαδικασία. Επειδή τα τρολ πάσχουν από συγκεκριμένες γνωστές διαταραχές προσωπικότητας (κυρίως κοινωνιοπάθεια, ναρκισσισμό, ή και σαδισμό) και ακολουθούν συγκεκριμένες ευδιάκριτες παρτιτούρες δράσης, γίνονται σύντομα και εύκολα αντιληπτά από όποιον έχει στοιχειώδη γνώση ψυχολογίας και ρητορικής. Γι’ αυτόν τον λόγο, λοιπόν, μπορείτε να αφήσετε ή και να εξωθήσετε τα τρολ να εκδηλωθούν ώστε να αυτοαπαξιωθούν (τουλάχιστον στη συνείδηση των επαρκώς καλλιεργημένων ανθρώπων) ή να τα εξαλείψετε πλήρως από τα επικοινωνιακά σας δίκτυα, αλλά, σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να μπείτε σε σοβαρό διάλογο μαζί τους. 


Τα τρολ, σαν παράσιτα, τρέφονται από τη δυστυχία/δυσθυμία σας και επιδιώκουν να λάβουν επικύρωση από τις αντιδράσεις σας, αλλά, αν τα αγνοήσετε εντελώς ή τα αντιμετωπίσετε με μια ριζική ρητορική που τα εκθέτει-καταγγέλλει ως νοσηρά και παρασιτικά φαινόμενα, τότε μειώνετε καθοριστικά τις δυνατότητές τους.


Όταν δεν ενδίδετε στη λογική και στα κόλπα των τρολ, τους στερείτε την ενέργεια που θέλουν να πάρουν από εσάς, και είναι σαν να στερείτε οξυγόνο από μια φωτιά.



Πέμπτη 31 Οκτωβρίου 2019

Απουλήιος – Το δαιμόνιον του Σωκράτη



Στο κείμενο που μας έχει παραδοθεί με τον λατινικό τίτλο De deo Socratis,  μια φιλοσοφική πραγματεία σε μορφή ομιλίας, ο Απουλήιος (π. 124-170 μ.Χ.) εξετάζει κατ’ αρχάς συστηματικά το θέμα των δαιμόνων – οντοτήτων με φύση ενδιάμεση, μεταξύ θεών και ανθρώπων, και ρόλο διαμεσολαβητικό με στόχο την εκπλήρωση της πρόνοιας στον ανθρώπινο κόσμο.

Παράλληλα, όμως, πραγματεύεται ειδικότερα και το δαιμόνιο, τον αόρατο οδηγό και προστάτη του Σωκράτη, την εσωτερική του φωνή που, σχεδόν όπως μια θεία οντότητα, τον ανάγκαζε να αναζητά αδιάλειπτα την αλήθεια.

Ο Απουλήιος εκφράζει μια άποψη που και σήμερα μπορεί να εμπνεύσει όσους επιθυμούν να ακούν τη δική τους φωνή, τον «δαίμονά» τους. Όπως ο πλατωνικός Σωκράτης, χάρη στην αφοσίωσή του στη φιλοσοφία, ήταν σε θέση να γνωρίζει πώς να τιμά τον δαίμονα που του είχε οριστεί, ώστε να είναι σε επικοινωνία μαζί του όποτε το χρειαζόταν, έτσι μπορεί κι ο καθένας μας, με τον ενδεδειγμένο τρόπο ζωής, να έρθει σε επαφή με τον «δαίμονά» του και, κατ’ επέκταση, να βρίσκεται σε έμμεση επικοινωνία με το θείο.

Παρασκευή 18 Οκτωβρίου 2019

Ο ΟΡΦΕΑΣ ΚΑΙ Η ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ



Πανάρχαιος τραγουδιστής, ήρωας, ιδρυτής θρησκείας, θύμα. Ο Ορφέας δάνεισε το όνομα του σε πολύ διαφορετικούς μύθους και έγινε παράδειγμα για οπαδούς διακεκριμένων κοινωνικών πρακτικών στην αρχαία Ελλάδα. Ο Guthrie, χρησιμοποιώντας με ακριβή και προσεκτικό τρόπο όλη τη σειρά των μαρτυριών, επιτυγχάνει ώστε αυτό το βιβλίο να είναι η βασική θεώρηση αυτής της πολυσύνθετης και πεμπτουσιακά ελληνικής μορφής. Η εξαίρετη εισαγωγή του Alderink, η οποία εντάσσει το βιβλίο του Guthrie ανάμεσα στα έργα της πιο πρόσφατης και συναρπαστικής γραμματείας περί Ορφισμού, αξίζει να επαινεθεί και για τη ρωμαλέα και ενημερωμένη επιθεώρηση των έργων ενός ολόκληρου αιώνα που αφορούν την ελληνική θρησκεία.

Περιεχόμενα

Εικόνες

Εισαγωγή, Larry J. Alderink

Πρόλογος

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι Ο ΞΑΚΟΥΣΤΟΣ ΟΡΦΕΑΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙ ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ Ο ΟΡΦΙΣΜΟΣ;

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙΙ Ο ΟΡΦΕΑΣ ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ IV Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΘΕΟΙ ΟΠΩΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΡΦΕΑ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1. Ο διαμελισμός του Διονύσου

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2. Η Κόρη

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3. Μετάφραση αποσπασμάτων

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ V Η ΜΕΛΛΟΥΣΑ ΖΩΗ ΟΠΩΣ ΤΗ ΒΛΕΠΕΙ Ο ΟΡΦΕΑΣ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ VI Η ΖΩΗ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ ΤΩΝ ΟΠΑΔΩΝ ΤΟΥ ΟΡΦΕΑ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1. Κάποιες θεωρίες για τις ορφικές τελετουργίες

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2. Προσευχές για τους νεκρούς

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ VII Ο ΟΡΦΕΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΛΛΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΑΣΤΕΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ VIII Ο ΟΡΦΕΑΣ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΟΡΩΜΑΪΚΟ ΚΟΣΜΟ

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΓΕΝΙΚΟ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ

Τετάρτη 16 Οκτωβρίου 2019

Τελετουργία και μύθος στην αρχαία Ελλάδα



OPFERRITUAL UND MYTHOS BEI DEN GRIECHEN

Αυτά τα πρώιμα δοκίμια διατηρούν τρομακτικό ενδιαφέρον και μας παρουσιάζουν τον Walter Burkert στις καλύτερες στιγμές του. Στα δοκίμια αυτά, ασχολείται για πρώτη φορά με τα βαρυσήμαντα θέματα με τα οποία πάλευε καθ' όλη τη διάρκεια της διακεκριμένης σταδιοδρομίας του: αίμα, θυσία, ενοχή, και η απεγνωσμένη προσπάθεια να ελεγχθεί η βία μέσω της τελετουργίας. Η ευρυμάθεια του Burkert και η βαθειά γνώση των πηγών είναι εκπληκτικές, αλλά το πιο αξιοσημείωτο απ' όλα είναι η άποψή του περί του ιερού ως του σημείου από το οποίο οι θνητοί ατενίζουν προς την άβυσσο, η οποία τους προκαλεί έναν τρόμο από τον οποίο μπορούν να επανέλθουν, αν το κατορθώσουν, μόνο μέσω του μύθου και της τελετουργίας. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

"Ποιητική αλληγορία, ιστορική αναγωγή και φιλοσοφική αλληγόρηση υπήρξαν οι τρεις σημαντικότερες λύσεις ανάγκης, που χρησιμοποίησαν οι Έλληνες στη χιλιόχρονη προσπάθειά τους να συμφιλιωθούν με τους απαραίτητους αλλά ανεξιχνίαστους μύθους τους".

"Οι ερευνητικές συμβολές του Walter Burkert στην ιστορία της ελληνικής θρησκείας αντιπροσωπεύουν τη σημαντικότερη ερμηνευτική πρόταση για την ανοικειότητα του ελληνικού μύθου, που γνώρισε ο γερμανόφωνος χώρος από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Burkert αποδεικνύεται δεινός γνώστης όλου του φάσματος των επιστημών που επικουρούν την κλασική φιλολογία -της αρχαιολογίας, της νομισματικής, της επιγραφικής, της ινδοευρωπαϊκής γλωσσολογίας- και ξέρει πώς να τις εφαρμόζει με μεθοδικότητα και διακριτικότητα." (Glenn W. Most, απόσπασμα από τον πρόλογό του στο παρόν βιβλίο)

Περιεχόμενα

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ - Glenn W. Most

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΚΑΙ ΘΥΣΙΑΣΤΗΡΙΕΣ ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΕΣ

Ο ΜΥΘΟΣ ΤΩΝ ΚΕΚΡΟΠΙΔΩΝ ΚΑΙ ΤΑ ΑΡΡΗΦΟΡΙΑ: ΑΠΟ ΤΙΣ ΜΥΗΤΙΚΕΣ ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΕΣ ΣΤΑ ΠΑΝΑΘΗΝΑΙΑ

ΙΑΣΩΝ, ΥΨΙΠΥΛΗ, ΚΑΙ ΝΕΑ ΦΩΤΙΑ ΣΤΗ ΛΗΜΝΟ: ΜΕΛΕΤΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΜΥΘΟ ΚΑΙ ΤΙΣ ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΕΣ

ΒΟΥΖΥΓΗΣ ΚΑΙ ΠΑΛΛΑΔΙΟ: ΒΙΑ ΚΑΙ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΑ ΣΤΙΣ ΑΡΧΑΙΕΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΕΣ

ΔΗΜΑΡΑΤΟΣ, ΑΣΤΡΑΒΑΚΟΣ, ΚΑΙ ΗΡΑΚΛΗΣ: ΣΥΓΓΕΝΕΙΑ, ΜΥΘΟΣ, ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΤΑ ΤΟΥΣ ΠΕΡΣΙΚΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΣ

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

Τρίτη 15 Οκτωβρίου 2019

Σεραφίτα



Η Σεραφίτα είναι ένα έργο που θα εκπλήξει τους αναγνώστες εκείνους που έχουν συνηθίσει να βλέπουν στο πρόσωπο του Μπαλζάκ μόνο έναν «γλαφυρό ψυχογράφο» και ένα άριστο «μελετητή των ηθών του καιρού του». Η Σεραφίτα-Σεραφίτους, ον ανδρόγυνο και τέλειο, αγαπιέται συγχρόνως από έναν άντρα και μια γυναίκα, αλλά η ψυχή της, όπως λέει η ίδια, «ανήκει σ’ Εκείνον, που η ποίησή του είναι άπειρη, οι θησαυροί του ανεξάντλητοι, η αγάπη του αναλλοίωτη, η επιστήμη του αλάνθαστη». Στην εξέλιξη του έργου ο Μπαλζάκ, επηρεασμένος από τα γραπτά του Σαιντ Μαρταίν και του Σβέντενμποργκ, ασκεί έντονη κριτική στις ανθρώπινες επιστήμες και φιλοσοφίες, και σκιαγραφεί τη μετάβαση του ανθρώπινου πνεύματος από τη σφαίρα των ενστίκτων στο μονοπάτι της Πίστης, της Προσευχής και του Διαλογισμού. «Ο Θεός», λέει η Σεραφίτα, «αποκαλύπτεται πάντοτε στον μοναχικό και αφοσιωμένο στη μελέτη των θείων και στην προσευχή άνθρωπο. Ας σας κυριεύσουν η δίψα και η πείνα για τον Θεό»!

Σάς παραθέτουμε μερικά αποσπάσματα από το βιβλίο:

...Ο Σβέντενμποργκ, συνέχισε ο ιερέας, έλκυε ιδιαίτερα τον βαρόνο ντε Σεραφίτζ, του οποίου το όνομα, σύμφωνα με την παλιά σουηδική συνήθεια, είχε αποκτήσει από αμνημονεύτων χρόνων τη λατινική κατάληξη ους. Ο βαρόνος υπήρξε ο πιο ένθερμος μαθητής του Σουηδού Προφήτη, ο οποίος του είχε ανοίξει τα μάτια του Εσωτερικού Ανθρώπου και τον είχε προδιαθέσει για μια ζωή σύμφωνη με τις διαταγές του Υψίστου. Αναζήτησε μεταξύ των γυναικών ένα Αγγελικό Πνεύμα, ο Σβέντενμποργκ του το είχε βρει σ΄ ένα το όραμα. Η γυναίκα του ήταν η κόρη ενός τσαγκάρη από το Λονδίνο, στον οποίο, έλεγε ο Σβέντενμποργκ, έλαμπε η ζωή του ουρανού και ο οποίος είχε εκπληρώσει τις προηγούμενες δοκιμασίες. Μετά τη μεταμόρφωση του Προφήτη, ο βαρόνος ήρθε στο Ζαρβί για να τελέσει τους ουράνιους γάμους του με τις πρακτικές της προσευχής. Όσο για μένα, κύριε, που δεν είμαι καθόλου Οραματιστής, αντιλήφθηκα μονάχα τα επίγεια έργα αυτού του ζευγαριού: η ζωή τους ήταν ζωή αγίων των οποίων οι αρετές είναι η δόξα της ρωμαϊκής Εκκλησίας. Και οι δυο γλύκαναν την αθλιότητα των κατοίκων και έδωσαν σε όλους μια περιουσία την οποία πρέπει να συντηρούν με την εργασία τους, αλλά που αρκεί για τις ανάγκες τους. Οι άνθρωποι που έζησαν κοντά τους ποτέ δεν τους είδαν να κάνουν κάποια κίνηση θυμού ή ανυπομονησίας, ήταν συνεχώς αγαθοεργοί και γλυκείς, γεμάτοι προσήνεια, χάρη και πραγματική καλωσύνη, ο γάμος τους ήταν η αρμονία δυο ψυχών διαρκώς ενωμένων. Δυο υπερβόρειες νήσσες που πετούν μαζί, ο ήχος του αντίλαλου, η σκέψη του λόγου, είναι ίσως ατελείς εικόνες αυτής της ένωσης. Εδώ όλοι τούς αγαπούσαν με μια στοργή που θα μπορούσε να εκφραστεί μονάχα αν την συγκρίνουμε με την αγάπη του φυτού για τον ήλιο. Η γυναίκα ήταν απλή στους τρόπους της, ωραία στη μορφή της, ωραία στο πρόσωπό της και είχε μια ευγένεια παρόμοια μ’ εκείνη των πιο σεβάσμιων προσώπων. Το 1783, σε ηλικία είκοσι έξι ετών, αυτή η γυναίκα συνέλαβε ένα παιδί, η κύησή της υπήρξε μια σοβαρή χαρά. Έτσι οι δυο σύζυγοι αποχαιρετούσαν τον κόσμο, γιατί μου είπαν ότι αναμφίβολα θα μεταμορφώνονταν όταν το παιδί εγκατέλειπε το ντύμα της σάρκας που είχε ανάγκη από τις φροντίδες τους την στιγμή που θα του μεταδιδόταν η δύναμη να ζει από μόνο του. Το παιδί γεννήθηκε και ήταν η Σεραφίτα που μας απασχολεί τούτη την στιγμή· από τη σύλληψή της, ο πατέρας της και η μητέρα της έζησαν ακόμα πιο μοναχικά από ό,τι στο παρελθόν, ανυψωνόμενοι στον ουρανό με την προσευχή. Η ελπίδα τους ήταν να δουν τον Σβέντενμποργκ και η πίστη εκπλήρωσε την ελπίδα τους. Την ημέρα της γέννησης της Σεραφίτας, ο Σβέντενμποργκ εμφανίσθηκε στο Ζαρβί και γέμισε με φως το δωμάτιο όπου γεννιόταν το παιδί. Λέγεται ότι τα λόγια του ήταν: -Το έργο εκπληρώθηκε, οι ουρανοί αγάλλονται! Οι άνθρωποι του σπιτιού άκουσαν τους παράξενους ήχους μιας μελωδίας, που έμοιαζε, έλεγαν, σαν να την έφερνε το φύσημα των ανέμων από τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα. Το πνεύμα του Σβέντενμποργκ μετέφερε τον πατέρα έξω από το σπίτι και τον οδήγησε στο Φιόρδ, όπου τον εγκατέλειψε. Μερικοί άνθρωποι του Ζαρβί, που πλησίασαν τότε τον κύριο Σεραφίτους, τον άκουσαν να απαγγέλει αυτά τα γλυκά λόγια της Γραφής: «Πόσον ωραίοι επί των ορέων φαίνονται οι πόδες των αγγέλων ους απέστειλε υμίν ο Κύριος». Έβγαινα από το πρεσβυτέριο για να πάω στον πύργο, να βαφτίσω το παιδί, να του δώσω το όνομά του και να εκπληρώσω τα καθήκοντα τα οποία μου επιβάλλουν οι νόμοι, όταν συνάντησα τον βαρόνο: - «Το έργο σας είναι περιττό, μου είπε, το παιδί μας πρέπει να μείνει χωρίς όνομα πάνω σ’ αυτή τη γη. Δεν θα βαφτίσετε με το νερό της επίγειας Εκκλησίας αυτό το παιδί που μόλις βαπτίσθηκε στη φωτιά του Ουρανού. Αυτό το παιδί θα παραμείνει άνθος, δεν θα το δείτε να γερνάει, θα το δείτε να περνάει, έχετε τον υπάρχοντα, αυτός έχει την ζωή. Εσείς έχετε τις εξωτερικές αισθήσεις, αυτό δεν έχει, τα πάντα σ’ αυτό είναι εσωτερικά.» Αυτά τα λόγια τα πρόφερε με υπερφυσική φωνή, η οποία με εντυπωσίασε ακόμα πιο ζωηρά απ’ ό,τι η λάμψη η οποία ήταν αποτυπωμένη στο πρόσωπό του που νοτιζόταν από φως. Η όψη του υλοποιούσε τις φανταστικές εικόνες των εμπνευσμένων τις οποίες συλλαμβάνουμε διαβάζοντας τις προφητείες της Βίβλου. Όμως τέτοια αποτελέσματα δεν είναι σπάνια στα βουνά μας, όπου το νίτρο των μόνιμων χιονιών παράγει στον οργανισμό μας εκπληκτικά φαινόμενα. Τον ρώτησα την αιτία της συγκίνησής του. – Ήρθε ο Σβέντενμποργκ, μόλις τον άφησα, ανέπνευσα τον αέρα του ουρανού, μου είπε: -Με ποιά μορφή σας παρουσιάσθηκε; Συνέχισα. –Με τη θνητή μορφή του, ντυμένος όπως την τελευταία φορά που τον είδα στο Λονδίνο, στο σπίτι του Ρίτσαρντ Σίαρσμιθ, στη συνοικία Κολντ-Μπαθ-Φιλντ, τον Ιούλιο του 1771. Φορούσε τα ρούχα του από ρατίνα που άλλαζε αποχρώσεις, με χαλύβδινα κουμπιά, κουμπωμένο γιλέκο, λευκή γραβάτα και την ίδια επιβλητική περούκα, με πουδραρισμένες μπούκλες στο πλάι και της οποίας τα ανασηκωμένα μπροστά μαλλιά αποκάλυπταν αυτό το πλατύ και φωτεινό μέτωπο που εναρμονιζόταν με τη ψηλή, τετράγωνη κορμοστασιά του, όπου τα πάντα είναι δύναμη και ηρεμία. Αναγνώρισα αυτή τη μύτη με τα μεγάλα, γεμάτα φωτιά ρουθούνια, ξανάδα αυτό το στόμα που πάντα χαμογελούσε, αγγελικό στόμα απ’ όπου βγήκαν αυτές οι λέξεις οι οποίες με γέμισαν ευτυχία:- «Εις το επανιδείν σύντομα!»


Τετάρτη 9 Οκτωβρίου 2019

Οι Γνωστικοί




Προλογίζει ο Lawrence Durrell

...Ο ουρανός λοιπόν είναι από πάνω μας, μερμηγκιά από άστρα, αστερισμούς, φωτεινά αρχιπέλαγα πάνω στο μαύρο φόντο του κενού. Γιατί αλήθεια, αυτά τα μουντά περγιάλια, το σκοτεινό αυτό ύφασμα, η διάτρητη τούτη σκιά που πάνω της φαίνονται νάναι καρφωμένα τ' αστέρια, όμοια με πόρους πυρακτωμένους, είναι φτιαγμένα από ύλη ή από κενό; Ο "αληθινός" ουρανός, περιορίζεται μονάχα στο φως του, σ' αυτά τα μάτια που ανοιγοκλείνουν απάνω από τον ωκεανό της νύχτας, ή είναι, σύγχρονα, κάτι που λάμπει κι' όμως δεν λάμπει, μια φωτιά που άλλοτε ανάβει κι' άλλοτε σβήνει; Από την απλή κιόλας αυτή ματιά στον ουράνιο θόλο, οι Γνωστικοί βρίσκονται αντιμέτωποι με την έσχατη φύση του πραγματικού: ποιά ήταν αυτή η ύλη η άλλοτε πλήρης και άλλοτε κενή, η άλλοτε πυκνή και άλλοτε αραιή, η άλλοτε φωτεινή και άλλοτε σκοτεινή, από την οποία έχει φτιαχτεί ο ουρανός μας; Οι θάλασσές του και τα μαύρα του βάραθρα είναι ένα μηδέν, μια φωτεινή απουσία, ή είναι μια συμπαγής ύλη που παρεμβάλλεται απομονώνοντας τη γη μας από τις μακρινές φωτιές;

...Αφού ο άνθρωπος βλέπει τον εαυτό του σαν ένα μέρος του κόσμου, αφού τόσο το σώμα του πρώτου όσο και το διάστημα του δεύτερου προέρχονται από μια ενιαία ύλη, θα έπρεπε να υπακούουν και τα δυό στους ίδιους νόμους. Ο άνθρωπος είναι ένας καθρέφτης που μέσα του μπορούμε ν' ανακαλύψουμε συμπυκνωμένη και σε σμίκρυνση την εικόνα τ' ουρανού. Είναι ένα ζωντανό σύμπαν που φέρνει μέσα στο σώμα του και στην ψυχή του φωτιές και σκοτεινά αποτόπια, ζώνες σκιάς και ζώνες φωτός. Αυτό το φως και αυτή η σκιά είναι μορφές διάσπασης μιας ενιαίας ύλης ή είναι δυό από τη φύση τους αντίθετες ύλες; Ολόκληρη η ύπαρξή μας, όλες οι επιλογές μας σαν σκεπτόμενα ανθρωποειδή, συνδέονται ζωτικά μ' αυτή την απλή ερώτηση. Ακόμα και στις λαμπρότητες και στους τρόμους του ουρανού, οι Γνωστικοί γύρευαν μιαν απάντηση για το δυϊσμό τους: ποτέ ερώτηση δεν στάθηκε πιο μάταιη και ποτέ δεν στραφήκανε βλέμματα με πιο πολύ επιμονή προς τα άστρα.

...Για ποιό λόγο σχεδίασε το όν-Θεός ή δημιουργός αυτά τα αινιγματικά κεντήματα που θυμίζουν οικείες μορφές του δικού μας κόσμου; Γιατί αναμφίβολα, είναι σημάδια κάποιου πράγματος, σχήματα κάποιου σχεδίου, μηνύματα ή σύμβολα σπαρμένα πάνω στον ουράνιο θόλο. Έτσι μια αίρεση γνωστικών, οι Περατικοί (σκοτεινή λέξη, που σημαίνει τους Διαβαίνοντες), ανακάλυψε στον αστερισμό του Φειδιού, ή του Δράκοντα, την έννοια της γένεσης του κόσμου. Παράξενος αστερισμός, από τους μεγαλύτερους στον βοριά του ουρανού, που όμως προσέχει κανείς πολύ λίγο. Με την ουρά χαμένη κάπου προς τους Δίδυμους, με το τριγωνικό του κεφάλι στραμμένο προς τον ουράνιο πόλο, ξετυλίγεται ανάμεσα στη Μεγάλη και στη Μικρή Άρκτο. Δε χαράζει την πορεία του με την γεωμετρική ακρίβεια της Άρκτου ή την κομψότητα του Κύκνου ή ακόμα με την αυστηρότητα του Σκορπιού. Έτσι όμως όπως κουλουριάζεται γύρω από το βόρειο πόλο, μοιάζει να θηλάζει τον ομφαλό του ουρανού και αμέσως καταλαβαίνουμε πως έχει φορτωθεί μ' έναν υπέρτατο συμβολισμό.

Οι Περατικοί, που δίκαια έβλεπαν στο φείδι το πρώτο γνωστικό του κόσμου, αυτόν που κρατούσε την αρχέγονη γνώση και που είχε προσπαθήσει να την περάσει στον πρώτο άνθρωπο, στην Εδέμ, βρήκαν σ' αυτό τον αστερισμό την εικόνα του αρχέτυπου του Φειδιού και την ανάμειξή του στο ανθρώπινο πεπρωμένο. Άν είχε κανείς μάτια που ξέραν να δουν, θα έβλεπαν την ωραία εικόνα του Φειδιού να τυλίγεται γύρω από τη μεγάλη αρχή του ουρανού. Και τότε θα καταλάβαινε πως κανένα πλάσμα στον ουρανό, στη γη ή στον Άδη, δεν πλάστηκε χωρίς την ιδέα του Φειδιού.

...Παραξενευόμαστε όταν διαπιστώνουμε ότι οι Γνωστικοί είχαν δει, μ' έναν ατελή και φανερά συνοπτικό τρόπο, πως το πεπρωμένο του υλικού κόσμου τείνει προς την αδράνεια. Έργο λοιπόν του γνωστικού θα γίνει το ανέβασμα, μεταφορικά αλλά και στην κυριολεξία, της μοιραίας κατηφόρας, η απόπειρά του να δισχίσει το διαχωριστικό τείχος και να ξανακερδίσει, αφού χάσει σιγά σιγά το βάρος που αλλοτριώνει το σώμα και την ψυχή του, τον ανώτερο κόσμο απ' όπου δεν θάπρεπε νάχαμε ποτέ ξεπέσει. Κατάργηση λοιπόν ή ελάτωση του συνόλου της ύλης αυτού του κόσμου, να ποιά ήταν η παράξενη αποστολή που είχαν αναλάβει οι γνωστικοί.

Όσο γιά τις αιτίες αυτού του πρώτου σχίσματος, του ριζικού αυτού διαχωρισμού των κόσμων που μας καταδικάζει να ζούμε μέσα σ' αυτόν τον πιο σκοτεινό κύκλο, αυτής της πτώσης τέλος που έκανε τον άνθρωπο αιχμάλωτο μιας ύλης με αλλοτριωτικές ιδιότητες, για την ώρα δεν θα πω παρά πολύ λίγα πράγματα. Θα πω μονάχα πως σε μια κάποια στιγμή, στο χάραμα του χρόνου, στην αυγή της σποράς, στην παρθενία των δυνατοτήτων, ένας από τους κατοίκους του Υπέρκοσμου, θεός, άγγελος ή αιώνας (όρος που έρχεται και ξανάρχεται στην γνωστική κοσμολογία και που σημαίνει κάτι α ι ώ ν ι ο, μια ζωντανή και προσωποποιημένη οντότητα), κάποιο απ' αυτά τα όντα, παραβίασε από λάθος, υπεροψία, ή ανευθυνότητα την ισοπποπία των δυνατοτήτων, παρεμβλήθηκε στη ροή τους και προκάλεσε τις διαταραχές, τις δονήσεις και τα κουρελιάσματα της διασπασμένης πια διάπυρης ύλης που οδήγησαν στην βαθμιαία πτώση προς τους κατώτερους κύκλους. Ο κόσμος που ζούμε δεν είναι μόνο ένας ένας κόσμος θολός, βαρυμένος και ταμένος στο θάνατο, είναι, παραπάνω, ένας κόσμος που οφείλεται σε μια τεράστια μηχανορραφία, ένας κόσμος απρόβλεπτος, ένας κόσμος αθέλητος, απ' άκρη σ' άκρη "πλαστογραφημένος", που το κάθε πράγμα του και το κάθε πλάσμα του είναι αποτέλεσμα μιας κοσμικής παρεξήγησης. Μέσα σ' αυτόν τον στρόβιλο των λαθών, μέσα σ' αυτή την παγκόσμια πτώση και το παγκόσμιο ναυάγιο που είναι η ιστορία της ύλης και του ανθρώπου, βρισκόμαστε πάνω στη γη κάτι σα ναυαγοί ταμένοι στην παντοτινή μοναξιά, πλανητικοί κρατούμενοι, θύματα μιας αδικίας σε συμπαντική κλίμακα. Αστέρια, αιθέρες, αιώνες, πλανήτες, γη, ζωή, σάρκα, άψυχη ύλη, ψυχή, όλα είναι μπλεγμένα και διασυρμένα σ΄αυτό το παγκόσμιο σκάνδαλο.

Ευτυχώς τα χάσματα και οι ρωγμές που λάμπουνε στα ουράνια τείχη της φυλακής μας, μας δείχνουν πως υπάρχει ένας δρόμος πρόσφορος για δραπέτευση. Ο γνωστικός ξέρει οτι δεν έχει χαθεί ανεπανόρθωτα κάθε επαφή με τους ανώτερους κύκλους μέσα στην αστρική νύχτα. Και οτι θα μπορούσε να ίσως να νικήσει, να διαλύσει την παλιά κατάρα που νόθεψε το παιχνίδι του κόσμου και μας πέταξε ύστερα, μακριά από τα σπιθοβολητά κι' από τις φωτοχυσίες του Υπέρκοσμου, στον ερεβώδη κόσμο που μέσα του ζούμε, στον "κύκλο της σκοτεινής φωτιάς".

...Στην πραγματικότητα όμως, ούτε ο ουρανός, ούτε η γη, ούτε οι μυρουδιές, ούτε, πέρα απ' όλα τα αρχέγονα δεδομένα, η ιστορική σύγχυση και η αταξία των συστημάτων στα χρόνια των γνωστικών, μπορούν να εξηγήσουν απόλυτα εκείνο το ερευνητικό βλέμμα που ρίξαν στον κόσμο μας. Διαισθανόμαστε πως το όραμά τους γύρω από τον άνθρωπο κι' από τη γη τούς το υπαγόρεψε μια γενικώτερη αίσθηση που είχαν της ύλης, δημιουργημένη από αποστροφή συνάμα και γοητεία. Όχι πως ήταν ανίκανοι να νοιώσουνε την ομορφιά του κόσμου ή του ουρανού. Κάποιος νεαρός Αλεξανδρινός γνωστικός, που πέθανε δέκα εφτά χρονών, ο Επιφανής, έχει γράψει για τη γη, τον ουρανό, τη δικαιοσύνη και την αγάπη, ένα από τα συναρπαστικότερα κείμενα που θα μπορούσε να φανταστεί κανείς. Αυτό που τους τυραννούσε στη θέα αυτής της ύλης, στη θαμπάδα της, στην πυκνότητά της, στη δασύτητά της, στο βάρος της ( κι' αυτό το βάρος, αυτή την πυκνότητα, τα μάντευαν στον ίδιο τον αέρα, στις πιο ρευστές φαινομενικά καταστάσεις, στο λαφρύ τρεμούλιασμα του νερού, στον άνεμο της ερήμου, στο σπίθισμα των αστεριών), αυτό λοιπόν που τους τυραννούσε, ήταν το αβάσταχτο συναίσθημα πως η στατική αυτή ύλη ήταν τελικά συνέπεια ενός λάθους, μιας απόκλισης των κοσμικών δομών, πως δεν ήταν παρά μια μίμηση ή μια καρικατούρα της πρωτότυπης ύλης του Υπέρκοσμου.

...όλα τα κατεστημένα, όλοι οι νόμοι, οι θρησκείες, οι εκκλησίες, οι εξουσίες, δεν είναι άλλο από εμπαιγμοί, παγίδες και διαιώνιση μιας μυριόχρονης απάτης.

Ας συνοψίσουμε: μας εκμεταλλεύονται σε μια κοσμική κλίμακα. Είμαστε προλετάριοι ενός δήμιου-δημιουργού, εξόριστοι σκλάβοι σ' έναν κόσμο υποταγμένο μέχρι τα σπλάχνα του στη βία, κατακάθια ενός χαμένου ουρανού, ξένοι πάνω στην ίδια μας τη γη.

...Θεμελιακή διαφορά που ξεχώριζε τους γνωστικούς από τους σύγχρονούς τους ήταν το γεγονός ότι "γενέθλια γη" των πρώτων δεν ήταν η γη, αλλά ο χαμένος ουρανός που διατηρούσαν την ανάμνησή του. Ήταν οι αυτόχθονες ενός άλλου κόσμου. Απ' αυτό ξεκινούσε εκείνο το συναίσθημα οτι έπεσαν, κάτοικοι ενός μακρινού πλανήτη, στη γη μας, οτι έκαναν λάθος στο γαλαξία, καθώς και η επιθυμία τους να ξαναδούνε την αληθινή κοσμική πατρίδα τους, τον φωτεινό Υπέρκοσμο που έλαμπε πάνω από το βαρύ παραπέτασμα της νύχτας. Το ξερίζωμά τους δεν ήταν γεωγραφικό αλλά πλανητικό.

..."Είμαι σ τ ο ν κόσμο αλλά δεν είμαι α π' α υ τ ό τ ο ν κόσμο" είναι η απλούστερη έκφραση των γνωστικών και συνοψίζει τέλεια την αίσθηση της απομόνωσης μέσα στις αβύσσους του κόσμου, πάνω σ' ένα πλανήτη και μέσα σε μια σάρκα που είχαν φτιαχτεί από κάτι περισσότερο από ύποπτους συνδυασμούς από μοριακά στοιβάγματα σε μπερδεμένα και πολύπλοκα αμαλγάματα, που αποτελούσαν κατά κάποιο τρόπο το υλικό υπόβαθρο της πνευματικής μας κάθειξης.

...Σ' αυτό το στάδιο της γνωστικής ανθρωπολογίας, το ήθικό δίδαγμα βγαίνει θάλεγε κανείς μοναχό του. Αυτό που μας βαραίνει, που μας αποκάνει και μας αποκοιμίζει, είναι αυτό το λασπερό κατακάθι, αυτή η βορβορώδης ύλη από την οποία μας τράβηξαν, και ιδιαίτερα αυτή η διαστροφή της δομής μας που μας κάνει ανίκανους ν' αναλάβουμε την αποστολή για την οποία προοριζόμαστε κι' από την οποία μας ξεστράτισαν ελεεινά μαθητευόμενοι-μάγοι. Μόνη η σπίθα της ζωής που κατοικεί μέσα σ' αυτό το σώμα που φθείρεται θα μπορούσε, αν τη συντηρούσαμε, την ανασκαλεύαμε και την κρατούσαμε αναμμένη με μια κατάλληλη άσκηση να μας ανακουφίσει απ' το βαρύ καβούκι του κορμιού μας.

...Πέντε δάχτυλα. Τέσσερα μέλη. Δύο μάτια. Ένας νους. Ένα όνομα επίσης: h o m o b i p e d u s, s a p i e n s, l o q u e n s. Εύκολο να περιγράψει κανένας τον άνθρωπο από τη διανοητική απόσταση ενός Σείριου. Αυτήν ακριβώς την αίσθηση είχανε οι γνωστικοί: Οτι είχαν έρθει από το Σείριο, ή από έναν κόσμο ακόμα πιο μακρυνό, πιο δύσκολο, πιο ξένο, από ένα κόσμο υπερ-Σείριο. Έτσι θα μπορούσε ίσως να εξηγηθεί το παράξενο και προπαντός περιφρονητικό, βλέμμα που έρριξαν από την αρχή πάνω στο ανθρωπόμορφο παρουσιαστικό μας, στην ανθρωποειδή μας διάπλαση, στη μοίρα μας του έμβρυου του πεταγμένου "άνευ όρων" στις ερήμους του κόσμου, που δεν έχει πάψει να επαναλαμβάνει από τότε την ίδια κραυγή οδύνης που σημάδεψε τον ερχομό του στη γη.


Τρίτη 8 Οκτωβρίου 2019

Στα Άδυτα των Μύθων



Από πού ερχόμαστε; Ποιοι είμαστε; Πού πηγαίνουμε; Στα ερωτήματα αυτά που οι άνθρωποι έθεσαν από νωρίς, πολύ πριν την επινόηση των τεχνών και της γραφής, οι μύθοι έδωσαν ενίοτε απαντήσεις απρόσμενες ή παράξενες που όμως αποτέλεσαν για αιώνες το αμετακίνητο πιστεύω των αρχαίων λαών. Οι μύθοι αυτοί περιγράφουν την απαρχή και το τέλος του κόσμου. Χαράζουν ή σκιαγραφούν τους πολυποίκιλους και δύσβατους δρόμους που οδηγούν στην αθανασία. Παράλληλα ρίχνουν φως στο γιατί και στο πώς των πραγμάτων του κόσμου: στην τιθάσευση των ζώων, στην προέλευση των δημητριακών, στην ανακάλυψη της φωτιάς, της μουσικής και της ποίησης. Ο Ζακ Λακαρριέρ μας εισαγάγει σε αυτό το πανόραμα από εικόνες ιδρυτικές της κοσμοθεωρίας και της παιδείας μας, σε μιαν αυθεντική προσέγγιση της ανθρώπινης περιπέτειας μέσα από τους μύθους της, από τη Σουμερία ως τη Σκανδιναβία και από την Ινδία ως την Ιρλανδία.


Παρασκευή 4 Οκτωβρίου 2019

Το Μυστικό του Σαίξπηρ



«… Η εξήγηση της επίδρασης που μπορεί να έχει πάνω μας ο Σαίξπηρ, έγκειται αποκλειστικά στην έμπνευση του, ή αν προτιμάτε, στην πνευματικότητα του, που σύμφωνα με την πραγματική έννοια της λέξης σημαίνει το ένα και το αυτό. Δεν είναι απλά ζήτημα δύναμης της γλώσσας… εκλεπτυσμένου στίχου… Πολλά χαρακτηριστικά των Σαιξπηρικών έργων φανερώνουν ότι ο ποιητής είχε τη δύναμη να ανάγεται στο υπερβατικό. Η επαφή του Σαίξπηρ με μια υπερβατική πηγή συνάγεται κυρίως από τη σταθερή επανεμφάνιση ενός υπερβατικού συνολικού αποτελέσματος. Αυτή η επαφή είναι ένα μυστικό, γιατί ανήκει στον χώρο των Μυστηρίων· όμως ο αληθινός και πρωταρχικός σκοπός της τέχνης –ο ουσιαστικός λόγος ύπαρξης της- είναι ακριβώς η μετάδοση μυστικών, όχι με την απογύμνωση τους, αλλά με την υπαινικτική προσφορά τους, με το να γίνουν πιο προσιτά ώστε να μπορέσουμε να τα προσεγγίσουμε. Η πραγματικά εμπνευσμένη τέχνη γοητεύει τον άνθρωπο και προς στιγμήν τον αλλάζει, κάνοντας το αδύνατο δυνατό και βοηθώντας τον άνθρωπο να υπερβεί τον εαυτό του… να ακολουθήσει, οραματικά, το μονοπάτι των ηρώων και να βρει την γαλήνη».

Martin Lings

Σάς παραθέτουμε μερικά αποσπάσματα.

...Αυτές οι παρατηρήσεις δεν επαρκούν για να δικαιολογήσουν την άποψη ότι στον Μάκμπεθ υπάρχει ένα ουσιαστικό υπόστρωμα νοήματος που αντιστοιχεί στο δεύτερο μέρος του έπους του Δάντη. Όμως η αναφορά της μετάνοιας του θάνη του Κάουντορ λειτουργεί ως ερέθισμα για να επικεντρώσουν προς στιγμήν οι θεατές τη σκέψη τους στην ιδέα της εξιλέωσης, και αυτό είναι σημαντικό, γιατί το συγκεκριμένο έργο χρειάζεται να δανειστεί το καθαρτήριο θύμα του από το κοινό. Ο παραπάνω λόγος θέτει επίσης ένα σταθερό μέτρο βάσει του οποίου μπορούμε, αντιθετικά, να αντιληφθούμε ότι η πικρή μεταμέλεια των πρωταγωνιστών, όση ένταση και αν έχει, απέχει πολύ από τη βαθιά μετάνοια, χωρίς την οποία είναι αδύνατη η μετάβαση στο Καθαρτήριο.

Πρέπει να γίνει διάκριση μεταξύ της ηθελημένης καθόδου στον Άδη με απώτερο στόχο το Καθαρτήριο, και της καταδικαστικής καθόδου των κολασμένων. Μόνο γι’ αυτούς ισχύουν τα τελευταία λόγια της επιγραφής στην πύλη του Δάντη:

Lasciate ogni speranza, voi ch’ entrate?

Στη συγκεκριμένη τραγωδία εκδηλώνεται ακριβώς η φοβερή αλήθεια των λέξεων αυτών. Από τον πρώτο χτύπο στην πύλη, οι σκηνές που εμφανίζεται ο Μάκμπεθ και η σύζυγός του μοιάζουν με την Κόλαση χωρίς τον ίδιο τον Δάντη. Αυτός, ο δημιουργός- θεατής, ο οποίος έχει το προνόμιο να μπαίνει στον Άδη και να τον αφήνει πίσω του για να περάσει στο Καθαρτήριο, αντιστοιχεί στον θεατή του έργου μας, που προσκαλείται- ή μάλλον, προκαλείται- να οικοδομήσει το δικό του Καθαρτήριο στη βάση της Κόλασης των δύο πρωταγωνιστών.

Το κοινό μπορεί να ταυτιστεί, όχι μόνο με τα εγκλήματα που διαπράττει ο Μάκμπεθ, αλλά και με το αίσθημα ενοχής που νοιώθει, γιατί πρέπει να θυμηθούμε ότι η Χριστιανοσύνη είναι, εξ ορισμού, ένας κόσμος αμαρτωλών που επιζητούν συνειδητά την έλευση ενός Λυτρωτή, ένας κόσμος που ομολογουμένως τον δυναστεύει μια τέτοια ενοχή από την οποία μόνο το Πάθος του Θείου Σωτήρα μπορεί να τον λυτρώσει. Επίσης, η φρικτή δολοφονική πράξη ξυπνάει, αιφνίδια και ακαριαία στον Μάκμπεθ την ανώτερη φύση του. Ποτέ δεν νοιώθουμε μεγαλύτερη συμπάθεια γι’ αυτόν σε όλο το έργο απ’ ότι τη συγκεκριμένη στιγμή της ανεξέλεγκτης αυτό- αποστροφής. Δεν διαρκεί, γιατί είναι μόνο μια ξαφνική λάμψη στη ζοφερή νύχτα, όμως αρκεί για να ταυτιστεί ολοκληρωτικά το κοινό με το αίσθημα ενοχής του ήρωα και να γευτεί την ενοχή μέσα στη ψυχή του. Η ένταση του αισθήματος αυτού ενδυναμώνει έτσι στους θεατές τη συνείδηση της αμαρτωλότητας και της ανάγκης για σωτηρία. Όμως αυτή η ταύτιση αμέσως αίρεται για να επέλθει εκ νέου η διαφοροποίηση, γιατί η κατάσταση του Μάκμπεθ είναι τόσο ανυπόφορη ώστε το κοινό αναγκάζεται να αποστασιοποιηθεί ακολουθώντας τη μόνη δυνατή διέξοδο, η οποία είναι απρόσιτη για τον ήρωα. Όμως, όσο μεγάλες κι αν είναι οι τύψεις του, δεν μπορεί να μετανοήσει, ενώ ο θεατής μπορεί· και αυτό το «μπορεί» έχει γίνει τώρα, χάρις σ’ αυτές τις στιγμές έντασης, ένα προστακτικό «πρέπει». Προχωρούν μαζί, ο ήρωας για το μονοπάτι της απελπισίας, και ο θεατής για το μονοπάτι της εξιλέωσης. Έτσι, προστίθεται κρυφά στο έργο η διάσταση του Καθαρτηρίου.

Υπάρχει επίσης μια δεύτερη ενοχή στην κατάσταση του προπατορικού αμαρτήματος. Η επιλογή που οδήγησε στην Πτώση, έγινε δυνατή αφού πρώτα η ψυχή ηθελημένα παρέβη- και επομένως παρέλυσε κατά ένα μέρος –το ίδιο της το αίσθημα του μέτρου· και λόγω αυτής της παράλυσης, ο έκπτωτος άνθρωπος έχει την τάση να κλείνει τα μάτια μπροστά στο μέγεθος της προδοσίας του. Στο πρώτο μισό του έργου αυτή την ηθελημένη τυφλότητα την αντηχεί η ξεμυαλίστρα γυναίκα. Έτσι, για τους πιο ευαίσθητους θεατές, η συνείδηση της αμαρτίας ενισχύεται όχι μόνο μέσω του θετικού παραδείγματος του Μάκμπεθ, αλλά επίσης, αρνητικά, από το φρικτό παράδειγμα του αντιθέτου του στο πρόσωπο της Λαίδης Μάκμπεθ. Μια χαρακτηριστική στιγμή είναι όταν αυτή λέει, αμέσως μετά το φόνο:

Λίγο νερό μας καθαρίζει από την πράξη αυτή.